Najczęściej przerzuty do skóry nie powodują dolegliwości. W nielicznych przypadkach mogą być swędzące lub bolesne.[4]

Przerzuty nowotworowe zlokalizowane w obrębie skóry pępka

Mają zwykle charakter kilku guzków o wrzodziejącej powierzchni. W literaturze powszechnie określa się je jako guzki siostry Mary Joseph od imienia i nazwiska pielęgniarki, która jako pierwsza zauważyła, że pacjenci z nowotworami w jamie brzusznej lub miednicy mają guz w okolicy pępka. Najczęstszym źródłem tego typu przerzutów są: rak żołądka, trzustki, jajnika i nowotwory układu moczowo-płciowego. Mechanizm powstawania guzków siostry Mary Joseph tłumaczy się najczęściej szerzeniem się choroby nowotworowej przez ciągłość z nacieczonej otrzewnej.[5]

Przerzuty raka piersi do powierzchownych naczyń limfatycznych skóry

Charakteryzują się występowaniem zmiany rumieniowo-naciekowej, często określanej jako rak zapalny lub różopodobny. Komórki nowotworowe upośledzają krążenie w naczyniach krwionośnych, co skutkuje obrzękiem skóry i akcentacją ujść mieszków włosowych dającą obraz tzw. skórki pomarańczowej (fr. peau d’orange). Ze względu na znaczne zaczerwienienie i ucieplenie skóry, często mylnie stawiana jest diagnoza róży. Pamiętać zatem warto, że niewystępowanie gorączki i leukocytozy oraz brak odpowiedzi na leczenie antybiotykiem powinny zachęcać do weryfikacji rozpoznania.[6]

Łysienie nowotworowe

Jest konsekwencją utraty włosów na skutek nacieku skóry owłosionej głowy przez komórki nowotworowe. Najczęstszą manifestacją kliniczną jest pojedyncza zmiana naciekowa (o typie blaszki) w kolorze różowym, niebieskim lub fioletowym, w obszarze której dochodzi do wyłysienia. Przypuszcza się, że komórki nowotworowe w mechanizmie indukcji stanu zapalnego w skórze doprowadzają do uszkodzenia mieszków włosowych, czego konsekwencją jest utrata włosów. Zmiany tego typu wymagają różnicowania przede wszystkim z łysieniem plackowatym oraz zmianami w przebiegu ogniskowej postaci tocznia rumieniowatego (ang. discoid lupus erythematosus, DLE).[7]

Choroba Pageta brodawki sutkowej

Charakteryzuje się występowaniem zmiany rumieniowo-naciekowej, której może towarzyszyć złuszczanie. W istocie jest naciek naskórka brodawki sutkowej przez komórki śródprzewodowego raka piersi. Zmiany najczęściej występują jednostronnie i zwłaszcza w początkowym okresie mogą być mylnie rozpoznawane jako alergiczne kontaktowe zapalenie skóry lub wyprysk z podrażnienia.[6]

Przerzuty do skóry palców dłoni

Najczęściej występują w przebiegu raka wątrobowokomórkowego. Mogą one lokalizować się podpaznokciowo i sprawiać znaczne dolegliwości bólowe. Wówczas w diagnostyce różnicowej należy uwzględnić inne nowotwory typowe dla tej okolicy, np. kłębczaka (glomangioma). Zmiany rzadziej zlokalizowane są w skórze nad stawami międzypaliczkowymi. Manifestują się wówczas zaczerwienieniem i obrzękiem oraz ograniczeniem ruchomości w stawach. Nierzadko tego typu dolegliwości diagnozowane są jako stan zapalny skóry i tkanki podskórnej w przebiegu różycy.[8]

Diagnostyka

Podstawą rozpoznania przerzutów do skóry jest badanie mikroskopowe fragmentu zmiany lub jej całości. Standardowe barwienie rzadko umożliwia odpowiedź na pytanie, z jakiego narządu przerzuty pochodzą. Zwykle możliwe jest jedynie ustalenie, czy mamy do czynienia z:

• gruczolakorakiem,
• rakiem płaskonabłonkowym,
• nowotworem niskozróżnicowanym.

Dlatego w większości przypadków konieczne są dodatkowe badania immunohistochemiczne pozwalające na ustalenie pochodzenia narządowego komórek. Na rycinie 3 przedstawiono algorytm diagnostyczny przerzutów do skóry z zastosowaniem metod immunohistochemicznych.[9]

Ryc. 3. Algorytm diagnostyczny przerzutów do skóry z zastosowaniem metod immunohistochemicznych.

W pierwszej kolejności dobór markerów powinien umożliwić rozróżnienie pomiędzy chłoniakiem, czerniakiem, rakiem a mięsakami. W przypadku stwierdzenia ekspresji na komórkach nowotworowych pancytokeratyn (AE1 i AE3) konieczne jest barwienie na obecność cytokeratyny 7 i 20 (CK7 i CK20). Analiza ekspresji tych cytokeratyn na powierzchni komórek nowotworowych umożliwia ustalenie pochodzenia przerzutu.[9]

Rokowanie

Jak wcześniej wspomniano, obecność przerzutów do skóry jest wykładnikiem zaawansowania procesu nowotworowego. Tylko w nieco ponad 6 proc. przypadków przerzuty do skóry obecne są przy braku innych przerzutów narządowych. Szacuje się, że po rozpoznaniu przerzutów do skóry w ciągu sześciu miesięcy umiera ponad 50 proc. chorych. Nieco lepszą przeżywalność obserwuje się, jeśli do skóry przerzutuje rak piersi.[4]