Formy kliniczne alergii pyłkowo-pokarmowej

Zespół anafilaksji miejscowej błon śluzowych jamy ustnej

Najczęstszą formą kliniczną tej alergii, jak wspomniano powyżej, jest zespół miejscowej anafilaksji błon śluzowych jamy ustnej, związany ze współistnieniem pyłkowej alergii wziewnej i alergii pokarmowej. Szacuje się, że ok. 8 proc. populacji demonstruje objawy pyłkowicy, z czego u ok. 3 proc. występują objawy OAS. Ten zespół kliniczny po raz pierwszy został opisany przez Amlota i wsp. w 1987 roku.[20,27]

Zespół nadwrażliwości błon śluzowych jamy ustnej występuje najczęściej jako forma izolowana alergii pyłkowo-pokarmowej. Po prowokacji szkodliwym alergenem głównymi objawami OAS u chorego są:

• swędzenie i pieczenie warg, dziąseł, języka, podniebienia i gardła,
• łzawienie i swędzenie oczu,
• kichanie,
• wodnisty katar (cieknący nos).

Wiodący zespół objawów klinicznych, obejmujących lokalnie błony śluzowe jamy ustnej, cechuje często tendencja do rozszerzania się zmian alergicznych na skórę warg, okolicę ust lub wokół oczu (zajęcie powiek i skóry wokół oczodołów).

Inne formy manifestacji klinicznej alergii pyłkowo-pokarmowej

Zespół OAS nie jest jedyną formą manifestacji klinicznej alergii pyłkowo-pokarmowej. U części chorych lokalnym reakcjom krzyżowym tej alergii mogą towarzyszyć objawy z innych narządów, takie jak:

• pokrzywka (u ok. 22-28 proc.),
• obrzęk naczynioruchowy (u ok. 14 proc.),
• świąd uogólniony,
• zmiany rumieniowo-obrzękowe wokół ust i oczodołów.[12,22,24,27]

Taki obraz kliniczny potwierdzają także obserwacje własne, w których u 58,6 proc. badanych stwierdzano występowanie objawów wielonarządowych ze strony układu oddechowego, pokarmowego i skóry, co obrazuje tabela 2.

Najczęstszą przyczyną wystąpienia tych objawów była nadwrażliwość na pyłki traw, współistniejąca z alergią na owoce i warzywa należące do określonych grup botanicznych, co przedstawia tabela 3.[26]

Manifestacja alergii pyłkowo-pokarmowej o ciężkim przebiegu

Z punktu widzenia klinicznego izolowaną anafilaksję błon śluzowych jamy ustnej (OAS) uważa się za postać lekką alergii pyłkowo-pokarmowej, w której IgE-zależne mechanizmy alergii krzyżowej dotyczą narządów jamy ustnej i gardła. Jeśli jednak u chorego dochodzi do rozwoju innych objawów dotyczących zajęcia krtani lub tchawicy, wystąpienia duszności astmatycznej lub pokrzywki – taki stan kliniczny należy uznać za ciężką postać tej alergii.

Opis przypadku

Przykładem ciężkiego przebiegu IgE-zależnej reakcji krzyżowej, wywołanej uczuleniem na białka spichrzeniowe, jest przypadek 12-letniego chłopca z atopowym zapaleniem skóry opisany przez Błażowskiego i wsp.[28] Dziecko od 3. miesiąca życia chorujące na ciężką postać AZS, w wieku 4 lat było hospitalizowane w Rabce po wystąpieniu epizodu obrzęku warg i duszności, który miał miejsce 30 minut po spożyciu orzeszka ziemnego. U pacjenta zastosowano leczenie antyalergiczne i wprowadzono odpowiednią dietę eliminacyjną. Między 4. i 9. r.ż. u chłopca obserwowano nasilanie się zmian skórnych, pojawił się również alergiczny nieżyt błon śluzowych nosa oraz epizody duszności astmatycznej, wymagające stosowania steroidoterapii wziewnej. Z powodu braku poprawy pacjent w wieku 9 lat był kolejny raz hospitalizowany w Rabce. W badaniach alergologicznych wykazano obecność przeciwciał IgE, przeciwko białkom spichrzeniowym arachidów, orzecha włoskiego, sezamu oraz soi. Stwierdzono także wysokie stężenie IgE dla licznych komponentów alergenowych, należących do rodziny PR-10, homologów alergenu głównego pyłku brzozy (Bet v 1). Po raz trzeci pacjent był hospitalizowany w klinice w 12. r.ż. Pomimo wdrożenia diety o określonym składzie oraz leczenia farmakologicznego objawy AZS nasilały się w sezonie jesienno-zimowym, natomiast epizody obrzęków wargi dolnej, z uczuciem pieczenia lub ściskania w gardle, występowały bardzo często, nawet raz w miesiącu.[28]

Tak ciężki przebieg kliniczny i brak zadowalającej poprawy stanu pacjenta (mimo systematycznego leczenia farmakologicznego i dietetycznego) należy wiązać z IgE-zależnymi reakcjami krzyżowymi białek PR-10 zawartych w pyłkach olchy i leszczyny i przypuszczalną konsumpcją niektórych owoców i warzyw (błędy dietetyczne), w których występują białka PR-10 (jabłka, owoce pestkowe, kiwi, seler orzechy i inne).