Cynamon

Cynamon (Cinnamomum cassia) jest powszechnie stosowanym suplementem w cukrzycy i hiperlipidemii. Przeprowadzono kilka badań dotyczących cynamonu, w których uzyskano zmienne wyniki. W metaanalizie pięciu prób klinicznych z udziałem 282 chorych na cukrzycę stwierdzono, że dawki 1-6 g cynamonu na dobę zmniejszały stężenia glukozy na czczo oraz lipidów, ale nie HbA_1C.³⁰ W przeprowadzonym w warunkach rzeczywistej praktyki klinicznej 3-miesięcznym badaniu w grupie 102 chorych na cukrzycę typu 2 stwierdzono istotne zmniejszenie stężenia HbA_1C o 0,83% podczas stosowania cynamonu w dawce 1 g na dobę.³¹ W innym mniejszym badaniu z udziałem 58 chorych na cukrzycę typu 2 wykazano niewielkie zmniejszenie stężenia HbA_1C (tylko o 0,36%) podczas stosowania dawki 2 g na dobę.³² W przeglądzie systematycznym bazy danych Cochrane oceniono 10 randomizowanych kontrolowanych prób klinicznych, w których uczestniczyło 577 osób, i wywnioskowano, że nie ma wystarczających dowodów, aby zalecić stosowanie cynamonu.³³ W innej metaanalizie sześciu prób klinicznych z udziałem 435 osób stwierdzono, że w krótkoterminowych badaniach cynamon zmniejszał stężenie glukozy na czczo o 15 mg/dl i tylko nieznacznie zmniejszał stężenie HbA_1C.³⁴

Wiele kontrowersji dotyczy właściwej postaci cynamonu. W większości badań stosowano cynamon z cynamonowca wonnego (kasja). Głównymi aktywnymi składnikami są polimery procyjanidyny typu A.³⁵ Do proponowanych mechanizmów działania należą nasilanie działania insuliny, zwiększona fosforylacja receptora insuliny oraz ogólne ułatwienie działania szlaku sygnałowego insuliny,^13,35-37 a także możliwa aktywność inhibitora α-glukozydazy³⁸ i możliwa aktywacja receptorów aktywowanych przez proliferatory peroksysomów.³⁹ Cynamon zmniejsza również poposiłkową glikemię.⁴⁰

Do działań niepożądanych należą miejscowe reakcje alergiczne i niekiedy krwawienie lub hepatotoksyczność z powodu zawartości kumaryny w cynamonie.^13,36 Do możliwych interakcji należy hipoglikemia w przypadku połączenia ze środkami zwiększającymi wydzielanie insuliny, a także krwawienie w przypadku połączenia z dowolnym środkiem (suplementem lub lekiem), który może mieć właściwości przeciwzakrzepowe.^13,36

Najwłaściwsza postać cynamonu jest nieznana, a ponadto kontrowersyjna pozostaje kwestia, czy suplementem powinna być cała sproszkowana przyprawa (która może być mieszaniną różnych rodzajów cynamonu), czy też wyciąg w postaci roztworu wodnego.³⁶ Stosowane dawki wynoszą 1-6 g na dobę. W sumie cynamon jest wciąż szeroko stosowany i może mieć więcej zalet niż wad.

Koenzym Q10

Koenzym Q10 (ubichinon) jest jednym z najpowszechniej stosowanych suplementów zarówno przez chorych na cukrzycę, jak i przez osoby bez cukrzycy. Koenzym Q10 jest substancją witaminopodobną i uważa się, że w wielu chorobach, w tym również w cukrzycy, występuje jego niedobór.^41,42

Koenzym Q10 jest stosowany w różnych chorobach układu sercowo-naczyniowego, w tym w nadciśnieniu tętniczym, dławicy piersiowej, niewydolności serca i miopatii wywołanej przez statyny, a także w innych stanach chorobowych, w tym w chorobie Parkinsona.^41,43,44 Niedawna metaanaliza dotycząca stosowania koenzymu Q10 w niewydolności serca wykazała poprawę frakcji wyrzutowej i niewielką poprawę klasy czynnościowej według New York Heart Association (NYHA). Ta analiza obejmowała jednak niewiele, w wielu przypadkach starszych badań, w których pacjenci nie przyjmowali leków stosowanych obecnie powszechnie w leczeniu niewydolności serca.⁴⁵ Wykazano, że w połączeniu z selenem koenzym Q10 zmniejszał stężenie biomarkerów związanych z niepomyślnymi wynikami leczenia, a także powodował zmniejszenie umieralności z przyczyn sercowo-naczyniowych.⁴⁶

W grupie 34 chorych na cukrzycę typu 1 koenzym Q10 spowodował nieistotne statystycznie zmniejszenie glikemii na czczo (ze 160 do 145 mg//dl) i stężenia HbA_1C (z 8,04 do 7,86%).⁴⁷ Wykazano, że wywierał on statystycznie istotny korzystny wpływ na kontrolę glikemii i ciśnienie tętnicze u 74 chorych na cukrzycę typu 2, u których stosowano go razem z fenofibratem (stężenie HbA_1C zmniejszyło się istotnie z 7,5% do 7,2%, skurczowe ciśnienie tętnicze obniżyło się o 6,1 mm Hg, a rozkurczowe ciśnienie tętnicze o 2,9 mm Hg).⁴⁸ W innym małym badaniu u 9 chorych na cukrzycę typu 2 wykazano, że koenzym Q10 spowodował zmniejszenie stężenia HbA_1C z 7,1% do 6,8% (p=0,03).⁴⁹

Z niedawnego badania wynika, że suplementacja koenzymu Q10 może zmniejszać hiperglikemię spowodowaną zmniejszeniem stężenia przenośnika glukozy typu 4 wywoływanym przez niektóre statyny.⁵⁰ Jedną z głównych przyczyn, dla której stosuje się go w cukrzycy, jest powodowana przez niego poprawa w zakresie dysfunkcji śródbłonka.⁵¹

Koenzym Q10 jest wytwarzany endogennie. Ma 10-węglowy łańcuch boczny i podobną budowę cząsteczki do budowy witaminy K.^13,41 Jest to przeciwutleniacz, który może zwiększać wytwarzanie trifosforanu adenozyny, zmiatać wolne rodniki tlenowe i stabilizować błony komórkowe.^13,41,43

W długoterminowych próbach klinicznych koenzym Q10 nie wywoływał poważnych działań niepożądanych. Najpoważniejsza interakcja lekowa może występować u pacjentów przyjmujących warfarynę, ponieważ koenzym Q10 może zmniejszać międzynarodowy współczynnik znormalizowany (INR) czasu protrombinowego ze względu na podobieństwo strukturalne do witaminy K.^13,41 Może on również zmniejszać kardiotoksyczność adriamycyny i potencjalnie wywierać addytywne działanie obniżające ciśnienie tętnicze z lekami hipotensyjnymi lub addytywne działanie hipoglikemizujące z lekami zwiększającymi wydzielanie insuliny.^13,41 Stosowane dawki wynoszą od 100 do 600 mg na dobę.

Chociaż dokładna rola koenzymu Q10 w cukrzycy jest nieznana, może on wywierać korzystny wpływ na czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego, które nękają chorych na cukrzycę. Na szczęście wykazano jego bezpieczeństwo podczas długoterminowego stosowania.

Ketmia

Ketmia (Hibiscus sabdariffa) jest krzewem o żywo zabarwionych kwiatach. Napar z kwiatów ketmii jest wykorzystywany zarówno przez chorych na cukrzycę, jak i osoby bez cukrzycy w leczeniu nadciśnienia tętniczego i hiperlipidemii. Ten produkt jest znany pod różnymi innymi nazwami, m.in. herbata z hibiskusa, w krajach anglojęzycznych roselle i sour tea, a krajach Ameryki Łacińskiej agua de Jamaica, flor de Jamaica oraz rosa de Jamaica.⁵²

Wykazano, że napar przygotowany z kwiatów ketmii lub zawierającej te kwiaty herbatki w torebkach wywiera działanie hipotensyjne. W porównaniu z inhibitorami enzymu konwertującego angiotensynę (ACE) ketmia obniżała ciśnienie tętnicze równie skutecznie jak kaptopryl, natomiast była mniej skuteczna niż lizynopryl.^53,54 W 4-tygodniowym porównaniu herbatki z kwiatów hibiskusa i czarnej herbaty stwierdzono, że u 27 chorych na cukrzycę typu 2 z nadciśnieniem tętniczym, którzy stosowali ketmię, nastąpił istotny spadek ciśnienia tętniczego (ze 134,4 do 112,7 mm Hg), natomiast u 26 osób w grupie kontrolnej zaobserwowano wzrost ciśnienia tętniczego (ze 118,6 do 127,3 mm Hg) (p <0,001 dla porównania ketmii z czarną herbatą).⁵⁵ U tych samych 27 chorych na cukrzycę typu 2 z nadciśnieniem tętniczym stężenie cholesterolu LDL zmniejszyło się ze 137,5 do 128,5 mg/dl, natomiast u 26 osób w grupie kontrolnej zwiększyło się (p <0,003 dla porównania ketmii z czarną herbatą).⁵⁶

Autorzy dwóch przeglądów dotyczących ketmii doszli do wniosku, że dowody przemawiające za jej stosowaniem są niejednoznaczne, i zalecili przeprowadzenie dalszych badań.

Do aktywnych składników chemicznych ketmii należą antocyjaniny (w tym 3-sambubiozyd delfinidyny oraz 3-sambubiozyd cyjanidyny)⁵² i polifenole,⁵³ które mogą działać hipotensyjnie przez hamowanie aktywności ACE i rozkurcz naczyń, a także ze względu na właściwości diuretyczne. Działanie hipolipemizujące przypisuje się zawartości polifenoli i może ono wynikać z hamowania utleniania cholesterolu LDL.⁵³ Do możliwych interakcji lekowych należą: skrócenie okresu półtrwania diklofenaku,⁵⁸ zwiększona retencja jednocześnie podawanego hydrochlorotiazydu,⁵⁹ a także nasilona eliminacja paracetamolu.⁶⁰

Ketmię stosuje się w postaci herbatki i nie ma wystandaryzowanych dawek. Kwiaty hibiskusa zaparza się we wrzątku lub wykorzystuje gotowe herbatki w torebkach lub saszetkach.¹³

W sumie korzyści dotyczą głównie leczenia niewielkiego nadciśnienia i wykazano je w krótkoterminowych i suboptymalnie zaprojektowanych próbach klinicznych przeprowadzonych w małych grupach pacjentów. Pojawiają się jednak lepiej zaprojektowane próby kliniczne⁵² i bada się również hipoglikemizujące działanie ketmii.⁶¹