Kiedy częste pomiary są konieczne?

  • W niektórych sytuacjach częste pomiary glikemii powinny być wykonywane niezależnie od stosowanej terapii.
  • W przypadku podwyższonego ryzyka hipoglikemii (hipoglikemie w wywiadzie, nieświadomość hipoglikemii, leki zwiększające jej ryzyko).
  • Po zastosowaniu leków wpływających na glikemię (glikokortykosteroidy).
  • Częste pomiary powinni wykonywać kierowcy, pracownicy na odpowiedzialnych stanowiskach.


Samokontrolę intensyfikujemy w momencie zmiany terapii:

  • po włączeniu nowych leków,
  • zmianie schematu insulinoterapii,
  • w przypadku istotnych zmian stylu życia, godzin pracy; w sytuacji niewłaściwej kontroli glikemii intensyfikacja samokontroli glikemii może pozytywnie wpłynąć na zaangażowanie pacjenta, a lekarzowi dostarcza informacji, jak zmodyfikować terapię,
  • bezdyskusyjnie wskazaniem do intensywnych pomiarów glikemii jest okres planowania ciąży i ciąża.

Jakich zaleceń udzielać pacjentowi?

Efektywność samokontroli glikemii zależy od informacji przekazanych pacjentowi. Podstawową sprawą jest szkolenie w zakresie wykonywania pomiaru. Błędy techniczne (np. brudne ręce, zbyt mała ilość krwi) mogą znacząco wpływać na uzyskiwane wyniki.

Należy przedstawić pacjentowi, w jakim celu wykonuje pomiary. Zalecenia dotyczące częstości wykonywania pomiarów powinny być zrozumiałe, najlepiej pisemne. Powinniśmy wyjaśnić, jakie wartości glikemii są prawidłowe i co chory powinien zrobić w przypadku zbyt wysokiej lub zbyt niskiej glikemii. Uzyskiwane wyniki powinny być koniecznie oceniane na wizytach kontrolnych. W przeprowadzonym badaniu ankietowym ponad 40 proc. pacjentów przyznało, że lekarz nie oceniał ich wyników.[13] Należy również omówić, że glukometr jest urządzeniem przeznaczonym do oceny glikemii u jednej osoby, nie należy wykonywać kilku pomiarów po to, żeby je porównywać. Warto zaznaczyć, że zmienność glikemii jest rzeczą charakterystyczną dla cukrzycy i że pacjent nie powinien oczekiwać, że wyniki uzyskiwane o tej samej porze w kolejne dni będą identyczne.

Jakie wartości glikemii uznać za prawidłowe?

Polskie Towarzystwo Diabetologiczne (PTD) proponuje indywidualizację celów leczenia i określa docelowe wartości glikemii tylko dla pacjentów chorujących na cukrzycę typu 1. Zalecane wartości glikemii na czczo i przed posiłkami, także w samokontroli: 70-110 mg/dl (3,9-6,1 mmol/l), a dwie godziny po rozpoczęciu posiłku < 140 mg/dl (7,8 mmol/l). W pozostałych przypadkach kryteria mają być ustalane przez lekarza prowadzącego.[1] Według zaleceń Amerykańskiego Towarzystwa Diabetologicznego (ADA), u dorosłych pacjentów chorujących na cukrzycę należy dążyć do uzyskania stężenia glukozy mieszczącego się w granicach 80-130 mg/dl na czczo i przed posiłkami oraz < 180 mg/dl po posiłkach.[14]

Znaczenie samokontroli glikemii

Założeniem samokontroli jest korzystny wpływ na wyrównanie metaboliczne cukrzycy. Częste oznaczanie glikemii powinno prowadzić do lepszego wyrównania metabolicznego. Wykazano, że pacjenci stosujący samokontrolę mają lepsze wyniki HbA1c niż niewykonujący pomiarów.[15,16]

  • Karter i wsp. ocenili efekt samokontroli w grupie ponad 24 tys. dorosłych pacjentów chorujących na cukrzycę. Wykazano, że wartość HbA1c pacjentów prowadzących samokontrolę zgodnie z zaleceniami ADA była istotnie niższa w porównaniu z tymi, którzy oznaczają glikemię rzadziej niż jest to zalecane lub nie wykonują pomiarów. Dotyczyło to pacjentów chorujących na cukrzycę typu 1, cukrzycę typu 2 stosujących insulinę oraz cukrzycę typu 2 leczonych lekami doustnymi i tylko dietą.[15]
  • Laxy i wsp. ocenili wpływ szeroko pojętej samokontroli na śmiertelność pacjentów chorujących na cukrzycę typu 2. Wykazali, że wysoki poziom samokontroli, polegającej m.in. na wykonywaniu pomiarów glikemii, wiązał się z niższą wartością HbA1c. Co więcej, w tej grupie chorych wykazano niższą śmiertelność i mniej incydentów sercowo-naczyniowych.[16]


Według autorów wyżej wymienionych opracowań to nie samokontrola glikemii powoduje redukcję wartości HbA1c i mniejszą śmiertelność, ale pozytywne podejście do swojego zdrowia, którego wyrazem jest regularne wykonywanie pomiarów.

Samokontrola glikemii u pacjentów chorujących na cukrzycę typu 1

Wykonywanie wielokrotnych pomiarów glikemii w ciągu dnia przez pacjentów chorujących na cukrzycę typu 1 nie budzi wątpliwości. Na podstawie uzyskanych wyników mogą oni dostosowywać dawkę leku. Pozwala to na uniknięcie epizodów hiper- i hipoglikemii oraz prowadzi do lepszej kontroli metabolicznej.[2-4]

  • W badaniu Zieglera i wsp. dotyczącym prawie 27 tys. dzieci i młodzieży z cukrzycą typu 1 zwiększenie liczby pomiarów glikemii na dobę było związane z redukcją wartości HbA1c oraz mniejszą częstotliwością ostrych powikłań cukrzycy.[5]
  • Suzanne Strowig i Philip Raskin wykazali zależność pomiędzy ilością pomiarów a wartością HbA1c w grupie pacjentów chorujących na cukrzycę typu 1. Pacjenci wykonujący więcej pomiarów mieli niższe wartości HbA1c.[17]


W celu dokładniejszej oceny można zastosować systemy do ciągłego monitorowania glikemii (CGMS – continuous glucose monitoring). Wykazano, że zastosowanie CGMS przez pacjentów chorujących na cukrzycę typu 1 może w istotny sposób poprawić wyrównanie metaboliczne, redukując wartość HbA1c, i zmniejszyć ilość hipoglikemii.[18]

W postępowaniu z pacjentami chorującymi na cukrzycę typu 1 powinniśmy kierować się zasadą: im więcej pomiarów, tym lepiej. Samokontrola glikemii jest niezbędnym elementem terapii, której nie można prowadzić tylko na podstawie wyników HbA1c. Należy pamiętać, że efektywność samokontroli glikemii zależy od zaangażowania pacjenta i samodzielnego modyfikowania dawek insuliny.

Rola samokontroli u pacjentów z cukrzycą typu 2 niestosujących insulinoterapii

W odróżnieniu od pacjentów chorujących na cukrzycę typu 1, pacjenci chorujący na cukrzycę typu 2 znacznie rzadziej angażują się w terapię i modyfikują dawki leków.

Do góry