prof. dr hab. n. med. Dariusz Moczulski

Wykonywanie badania hemoglobiny glikowanej (HbA_1c) w celu rozpoznania cukrzycy ma pewne zalety w porównaniu z oznaczaniem stężenia glukozy na czczo w osoczu krwi żylnej czy przeprowadzaniem doustnego testu obciążenia glukozą (OGTT). Po pierwsze pacjent nie musi być na czczo w chwili pobrania próbki krwi, po drugie – warunki przechowywania próbki krwi nie mają tak dużego wpływu na uzyskany wynik HbA_1c jak w przypadku oznaczenia stężenia glukozy w osoczu krwi żylnej. Wiadomo, że po pobraniu próbki krwi żylnej na badanie glukozy w osoczu należy ją jak najszybciej dostarczyć do laboratorium, aby oddzielić osocze od elementów morfotycznych krwi. Erytrocyty metabolizują glukozę zawartą w osoczu krwi i opóźnienie oddzielenia osocza od erytrocytów skutkuje obniżeniem stężenia glukozy. Stężenie glukozy na czczo również podlega większym wahaniom w poszczególnych dniach niż HbA_1c. Wahania te zależą od diety, sytuacji stresowych czy innych chorób. Wykorzystanie badania HbA_1c w celu rozpoznania cukrzycy ma zatem swoje zalety, ale ma też swoje wady. Dostępność tego badania jest nadal mniejsza w niektórych miejscach niż badania stężenia glukozy. Poza tym jego koszt – mimo obniżenia w ostatnich latach – nadal pozostaje co najmniej 3 razy wyższy niż koszt oznaczenia glukozy w osoczu krwi żylnej. Jeżeli jednak weźmiemy pod uwagę fakt, że w celu wykonania badania stężenia glukozy w osoczu krwi żylnej na czczo pacjent musi opuścić godziny pracy, to może się okazać, że oznaczenie HbA_1c tak naprawdę jest tańsze. Pacjent może przecież zgłosić się na pobranie próbki krwi na badanie HbA_1c dopiero po pracy, w godzinach popołudniowych. Fakt ten może mieć duże znaczenie w poprawie dostępności badań przesiewowych w kierunku cukrzycy.

American Diabetes Association (ADA) już od lat zezwala na rozpoznawanie cukrzycy na podstawie badania HbA_1c, jednak pod warunkiem, że zostanie ono wykonane w standaryzowanym laboratorium analitycznym. Uzyskanie wartości HbA_1c ≥6,5% według ADA upoważnia do rozpoznania cukrzycy. Przez ostatnie lata Polskie Towarzystwo Diabetologiczne (PTD) nie rekomendowało rozpoznawania cukrzycy na podstawie badania HbA_1c, jednak w 2021 r. po raz pierwszy ukazały się zalecenia PTD, które na to zezwalają. PTD, podobnie jak ADA, postawiło warunek, że badanie HbA_1c powinno być przeprowadzane w standaryzowanym laboratorium analitycznym. Oprócz tego zalecono, aby nie stosować go do rozpoznawania cukrzycy w sytuacjach klinicznych, które mogą mieć istotny wpływ na wynik badania HbA_1c. Najczęstszą przyczyną tego problemu jest skrócenie okresu krążenia erytrocytów, które występuje np. przy krwawieniach, niedokrwistości hemolitycznej czy podczas leczenia hemodializami. W takich sytuacjach zaleca się, aby w celu rozpoznania cukrzycy nadal wykonywać oznaczenia glukozy na czczo w krwi żylnej.

Należy pamiętać, że badanie HbA_1c ma mniejszą czułość w rozpoznawaniu cukrzycy niż oznaczenie stężenia glukozy w krwi żylnej na czczo. Badaniem, które charakteryzuje się największą czułością w wykrywaniu cukrzycy, pozostaje nadal OGTT. Jest ono jednak najbardziej czasochłonne i najmniej przyjemne dla pacjenta spośród wszystkich badań służących do rozpoznawania cukrzycy, co ma znaczenie przy planowaniu badań przesiewowych.

Podsumowując, w 2021 r. po raz pierwszy – zgodnie z zaleceniami PTD – pojawiła się możliwość wykonywania badania HbA_1c w celu ustalenia rozpoznania cukrzycy. Chcąc skorzystać z tej możliwości, należy za każdym razem indywidualnie rozważyć zalety i wady takiego postępowania.

W tym numerze „Diabetologii po Dyplomie” polecam artykuł „Interakcje leków – jak ich unikać? Pochodne sulfonylomocznika”. Mimo że pochodne sulfonylomocznika są coraz rzadziej zalecane do stosowania w leczeniu cukrzycy typu 2, to jednak w Polsce ze względu na możliwości budżetowe pacjentów nadal należą do jednych z najczęściej przepisywanych leków. Warto więc przypomnieć sobie, jakie interakcje są możliwe między pochodnymi sulfonylomocznika a pozostałymi lekami.