Wprowadzenie

Cukrzyca to grupa chorób metabolicznych charakteryzujących się hiperglikemią wynikającą z defektu wydzielania i/lub działania insuliny. Nieprzestrzeganie przez diabetyków zaleceń terapeutycznych, w tym właściwej diety, prowadzi do przewlekłej hiperglikemii, a to wiąże się z uszkodzeniem i niewydolnością narządów takich jak nerki, oczy, serce i naczynia krwionośne. Powikłania cukrzycy dzielimy na mikronaczyniowe (retinopatia cukrzycowa, nefropatia cukrzycowa) oraz makronaczyniowe (choroby serca i naczyń krwionośnych). Dobrze dobrana dieta w połączeniu z właściwą terapią farmakologiczną czy insulinoterapią zapewnia wyrównanie stężenia glukozy we krwi, prawidłowe funkcjonowanie – zarówno pod względem fizycznym, jak i psychicznym – oraz dobre samopoczucie i nastrój.

W ostatnich latach cukrzyca zajęła wysoką pozycję w hierarchii największych problemów zdrowotnych świata i jako jedyna choroba niezakaźna została uznana przez Organizację Narodów Zjednoczonych (ONZ) za epidemię XXI w. Wzrost zachorowalności dotyczy zarówno pacjentów dorosłych, jak i pediatrycznych.

Zgodnie z klasyfikacją World Health Organization (WHO) wyróżniamy następujące typy cukrzycy:

• cukrzyca typu 1: autoimmunologiczna (dotyczy 5-10% osób chorych na cukrzycę), idiopatyczna, późno ujawniająca się cukrzyca typu 1 u dorosłych (LADA – latent autoimmune diabetes in adults; dotyczy 5-10% cukrzycy dorosłych)
• cukrzyca typu 2 (dotyczy 90% chorych na cukrzycę)
• inne specyficzne typy cukrzycy
• cukrzyca ciążowa.

Jednym z elementów skutecznie wspierających terapię cukrzycy na każdym etapie rozwoju choroby, począwszy od profilaktyki pierwszorzędowej, jest właściwie prowadzona edukacja zdrowotna ukierunkowana na zmianę stylu życia. Modyfikacja diety, redukcja masy ciała i zwiększenie aktywności fizycznej ograniczają ryzyko wystąpienia cukrzycy. Potwierdzono to w badaniu Finnish Diabetes Prevention Study, w którym pacjentów w wieku średnim ze stwierdzoną nadwagą i upośledzoną tolerancją glukozy podzielono na 2 grupy: kontrolną i interwencyjną. Grupa kontrolna otrzymywała ogólne porady dotyczące diety i ćwiczeń fizycznych, a program grupy interwencyjnej opierał się na następujących założeniach: redukcja masy ciała o 5% w stosunku do masy wyjściowej, spożycie tłuszczów ogółem <30% energetyczności diety, spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych (NKT) <10% energii, zwiększenie spożycia błonnika do 15 g/1000 kcal spożywanej energii, zwiększenie aktywności fizycznej do co najmniej 4 h w tygodniu, wprowadzenie treningów oporowych typu obwodowego.