Modyfikacja stylu życia
Aktywność fizyczna w cukrzycy typu 1
dr hab. n. med. Marta Wróbel
dr n. med. Dominika Rokicka
dr n. med. Dorota Stołtny
prof. dr hab. n. med. Krzysztof Strojek
- Jaki wysiłek dla chorego na cukrzycę typu 1: tlenowy czy beztlenowy?
- Edukacja pacjenta z zakresu prowadzenia cukrzycy w okresie okołowysiłkowym jako zabezpieczenie przed hipoglikemią
- Podstawowe działania podejmowane w celu zminimalizowania ryzyka hipoglikemii związanej z wysiłkiem fizycznym
- Trwałe i czasowe przeciwwskazania do wysiłku fizycznego u chorych z cukrzycą typu 1
Wprowadzenie
Wysiłek fizyczny stanowi obok właściwego odżywiania podstawę leczenia behawioralnego każdego typu cukrzycy. Jego rola jest nie do przecenienia, szczególnie że w świetle ostatnich danych nadwagę lub otyłość rozpoznaje się nie tylko u większości chorych z cukrzycą typu 2, ale również u ok. 60% dorosłych pacjentów z cukrzycą typu 1. Przez wiele lat uznane towarzystwa diabetologiczne rekomendowały umiarkowany wysiłek tlenowy jako najlepszy dla osób z cukrzycą. Wysiłek oporowy nie był zalecany przede wszystkim ze względu na brak danych dotyczących bezpieczeństwa takiej formy aktywności fizycznej w omawianej grupie pacjentów. Dlatego dotychczas rekomendowaliśmy chorym głównie umiarkowane aktywności, takie jak: spacery, pływanie, jazda na rowerze czy nordic walking. W ostatnich latach wiedza na temat korzystnego działania wysiłku oporowego znacznie się poszerzyła.
Najnowsze zalecenia Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego (PTD) z 2021 r. dają już pacjentom swobodę w wyborze wysiłku fizycznego. Osobom z cukrzycą typu 2 zaleca się dołączenie do ćwiczeń tlenowych elementów wysiłku oporowego, a chorzy na cukrzycę typu 1 bez stwierdzonych istotnych klinicznie przewlekłych powikłań cukrzycy mogą podejmować każdy rodzaj wysiłku fizycznego, w tym o maksymalnej intensywności.
Wysiłek tlenowy a wysiłek beztlenowy
To, czy wysiłek jest tlenowy, czy beztlenowy, zależy przede wszystkim od jego intensywności i czasu trwania. Wysiłek tlenowy to każdy rodzaj ćwiczeń fizycznych angażujących duże grupy mięśniowe wykonywany z umiarkowaną intensywnością przez dłuższy czas, tak aby utrzymać zwiększoną pracę serca. Taki rodzaj wysiłku wymaga tlenu do produkcji trójfosforanu adenozyny (ATP). Przykłady wysiłku tlenowego to: jazda na rowerze, szybki spacer, jogging, pływanie. Z kolei wysiłek beztlenowy ma na celu poprawę siły mięśniowej, mocy i szybkości. Wysiłkiem beztlenowym jest trening oporowy (siłowy). Do tej kategorii zalicza się też aktywności takie jak bieganie, jazda na rowerze i pływanie, ale w formie sprintu. Wysiłek beztlenowy jest niezależny od egzogennego tlenu i wymaga właśnie metabolizmu beztlenowego jako źródła energii.
