Wprowadzenie

Według danych światowych już co 10 osoba cierpi na cukrzycę, jednak prawie połowa jest niezdiagnozowana. Na całym świecie na cukrzycę choruje 537 mln ludzi¹, w tym w Polsce ponad 3 mln². Średni czas oczekiwania na wizytę w poradni diabetologicznej w naszym kraju wynosi 129 dni³, dlatego większość pacjentów wymaga skutecznego leczenia w poradni lekarza rodzinnego. Od publikacji ostatnich wytycznych dla lekarzy rodzinnych dotyczących terapii cukrzycy typu 2 minęło parę lat. W tym czasie w diabetologii doszło do przełomu w leczeniu pacjentów z tą chorobą i wprowadzono nowe produkty lecznicze. Lekarz rodzinny, podobnie jak diabetolog, ma możliwość zastosowania u chorego takich leków doustnych, jak:

• metformina
• agoniści glukagonopodobnego peptydu typu 1 (GLP-1 – glucagon-like peptide 1)
• inhibitory transportera sodowo-glukozowego typu 2 (SGLT2 – sodium-glucose cotransporter 2)
• pochodne sulfonylomocznika
• inhibitory peptydazy dipeptydylowej 4 (DPP-4 – dipeptidyl peptidase 4)
• pioglitazon.

Rozpoznanie cukrzycy

W wytycznych dla podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) z 2019 r. oraz w zaleceniach Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego (PTD) z 2022 r. określono kryteria rozpoznania cukrzycy na podstawie pomiarów glikemii. Dwukrotnie stwierdzona glikemia na czczo ≥126 mg/dl, hiperglikemia przygodna ≥200 mg/dl z klasycznymi objawami polidypsji, wielomoczu, osłabienia, polifagii bądź glikemia ≥200 mg/dl w 120 min po obciążeniu 75 g glukozy upoważnia do rozpoznania cukrzycy. Dwa lata temu w wytycznych PTD wskazano, że stężenie hemoglobiny glikowanej (HbA_1c) ≥6,5% również uprawnia do rozpoznania cukrzycy⁴, co znacznie przyspiesza diagnozę. Do części lekarzy POZ ta informacja nadal nie dotarła, a na pewno ułatwiłaby postępowanie z chorym. Już na etapie badań przesiewowych możemy się bowiem spotkać z niechęcią pacjenta do wykonania próby obciążenia 75 g glukozy. Tymczasem standaryzowany pomiar HbA_1c w laboratorium ułatwia rozpoznanie i skraca czas do włączenia terapii.

Celem leczenia cukrzycy jest m.in. wyrównanie glikemii wyrażone jako odsetek HbA_1c⁵. Dodatkowy parametr oceny wyrównania glikemii to czas w zakresie docelowym (TIR – time in range) z wartościami granicznymi 70-180 mg/dl. W zależności od typu cukrzycy pacjent powinien spędzać określoną ilość czasu na dobę w zakresie docelowym. Ważna jest też kontrola lipidogramu: cholesterol frakcji lipoprotein o niskiej gęstości (LDL – low density lipoprotein) <55 mg/dl i redukcja o 50% w stosunku do wartości wyjściowej u osób z grupy bardzo wysokiego ryzyka sercowo-naczyniowego, LDL <70 mg/dl u pacjentów z grupy wysokiego ryzyka i LDL <100 mg/l u osób z grupy umiarkowanego ryzyka sercowo-naczyniowego. Zalecana wartość ciśnienia tętniczego to <130/80 mmHg. Kontrola dna oka po rozszerzeniu źrenicy powinna zostać wykonana nie później niż po 5 latach u dorosłych z cukrzycą typu 1 i bezpośrednio po rozpoznaniu cukrzycy typu 2⁴.