Rys historyczny

Sto lat, które minęło od przełomowego odkrycia insuliny w 1921 r., było czasem ogromnych zmian i innowacji w dziedzinie insulinoterapii. Historia prac nad możliwością wykorzystania insuliny w terapii sięga badań nad sposobami izolacji insuliny z ekstraktów trzustek zwierzęcych, następnie oczyszczania, zagęszczania oraz modyfikacji farmakokinetyki i farmakodynamiki otrzymywanych preparatów. Z czasem opracowano sposoby produkcji preparatów insuliny o sekwencji aminokwasów identycznej z insuliną ludzką. Obecnie dzięki metodom rekombinacji genetycznej dostępne są preparaty zarówno o znacznie skróconym, jak i wydłużonym czasie działania, preparaty skoncentrowane o większym stężeniu cząsteczek. Trwają również prace nad możliwymi alternatywnymi drogami podania insuliny (insulina wziewna, insulina doustna).

Odkrycie insuliny w 1921 r. na Uniwersytecie w Toronto przez doktora Fredericka Bantinga oraz studenta medycyny Charlesa Besta, pod kierownictwem profesora fizjologii Jamesa Richarda Macleoda, było jednym z najważniejszych odkryć w historii medycyny¹.

Banting, wówczas 22-letni lekarz chirurg, i student medycyny Charles Best podjęli badania nad laboratoryjnym uzyskiwaniem ekstraktu z trzustek zwierzęcych, które następnie wykorzystywali w celu obniżania glikemii u psów z cukrzycą. Profesor Macleod – światowej sławy fizjolog i ekspert w dziedzinie węglowodanów – udostępnił Bantingowi i Bestowi pomieszczenia, sprzęt i psy do badań oraz zaangażował w pracę nad insuliną całe laboratorium. Do zespołu badawczego dołączył biochemik James Bertram Collip, dzięki któremu uzyskano oczyszczony ekstrakt trzustkowy, możliwy do zastosowania w próbach klinicznych.

W styczniu 1922 r. w Toronto podano pierwszą słabo oczyszczoną zwierzęcą insulinę, ratując życie 14-letniego pacjenta Leonarda Thompsona. Produkcję insuliny na skalę przemysłową rozpoczęła amerykańska firma farmaceutyczna Eli Lilly and Company.

W tym samym czasie naukowe tournée po Stanach Zjednoczonych odbywał duński laureat Nagrody Nobla, August Krogh. W podróży towarzyszyła mu chora na cukrzycę żona Marie. Małżonkowie, słysząc o dokonaniach Bantinga i Besta, zmienili plan podróży tak, aby móc się z nimi spotkać w Toronto. August i Marie powrócili do Europy z pozwoleniem na produkcję insuliny. To wydarzenie dało początek firmom Nordisk i Novo, które w 1989 r. połączyły się w Novo Nordisk².

Już w 1923 r. insulina była produkowana w praktycznie nieograniczonej ilości i stała się dostępna dla tysięcy chorych na cukrzycę. Polska należy do czołówki krajów, w których rozpoczęto produkcję insuliny – zajmował się tym Państwowy Zakład Higien...