Makrosomia i zbyt duża masa ciała względem wieku płodowego (LGA – large for gestational age) to najczęstsze powikłania noworodkowe związane z rozpoznaniem GDM u matki. Jako LGA zwykle określa się masę płodu lub noworodka >90 centyla. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników zalecają, aby podejrzewać makrosomię przy szacowanej masie płodu >4000 g. Częstość rozpoznawania LGA okołoporodowo wynosi ok. 18%, podczas gdy makrosomia obserwowana jest u 10,5% noworodków matek z GDM. W jednym z badań wykazano, że LGA najczęściej występuje u dzieci kobiet z GDM i otyłością¹⁸ (tab. 2).

Tabela 2. Częstość hipertrofii noworodkowej w zależności od wskaźnika masy ciała i cukrzycy ciążowej matki

Z wielu randomizowanych badań wynika, że hiperglikemia u matki istotnie zwiększa ryzyko urodzenia dziecka z LGA lub makrosomią, a nadmierny przyrost masy ciała w okresie ciąży u matki (>18 kg) to ryzyko podwaja. Hiperglikemia matczyna prowadzi do zwiększonego transportu przezłożyskowego glukozy i innych składników odżywczych, co powoduje hiperinsulinizm u płodu, a to z kolei – nadmierne asymetryczne wzrastanie płodu. Charakterystyczne dla tych noworodków są szersze ramiona oraz zwiększony obwód klatki piersiowej i brzucha w porównaniu z noworodkami matek bez cukrzycy. W jednym z prospektywnych badań kohortowych wykazano, że nadmierne wzrastanie płodu rozpoczyna się w 20-28 tygodniu ciąży¹⁹.

Makrosomia i zwiększony obwód klatki piersiowej płodu wiążą się z podwyższonym ryzykiem operacyjnego ukończenia porodu oraz dystocji barkowej powikłanej m.in. uszkodzeniem splotu ramiennego, złamaniem obojczyka czy zamartwicą i zgonem okołoporodowym noworodka.

U pacjentek z GDM istnieje podwyższone ryzyko rozwoju stanu przedrzucawkowego i nadciśnienia ciążowego, częściej obserwowane jest także wielowodzie. W przypadku niewyrównanej GDM występuje zwiększone ryzyko urodzenia martwego dziecka. U noworodków matek z GDM obserwowane są różne, najczęściej przemijające zaburzenia, m.in. hipoglikemia, hiperbilirubinemia, hipokalcemia, hipomagnezemia, czerwienica, niewydolność oddechowa, a także kardiomiopatia. Właściwa kontrola glikemii zmniejsza ryzyko problemów oddechowych u noworodków matek z GDM.

Ryzyko powikłań ciążowych rośnie wraz ze wzrostem matczynej glikemii na czczo >75 mg/dl oraz stężenia glukozy w 60 i 120 min OGTT. Nie określono jednak wyraźnego progu glikemii, który pozwoliłby na zidentyfikowanie pacjentek obciążonych zwiększonym ryzykiem niekorzystnych wyników położniczych. Zaobserwowany w badaniach populacyjnych niewielki wzrost częstości wad wrodzonych w GDM (iloraz szans [OR – odds ratio]^1,18) jest prawdopodobnie związany z nierozpoznaną wcześniej cukrzycą typu 2 lub otyłością matki²⁰.

GDM zwiększa również ryzyko długoterminowych powikłań. U matek jest ona silnym predyktorem rozwoju cukrzycy typu 2 i chorób układu krążenia w przyszłości, w tym związanej z cukrzycą choroby naczyń (diabetes-related vascular disease). U potomstwa w wieku dziecięcym i dorosłym GDM zwiększa ryzyko rozwoju otyłości, cukrzycy, nadciśnienia tętniczego i zespołu metabolicznego. Odnotowano również zwiększone ryzyko autyzmu i innych problemów neurorozwojowych, które mogą być jednak związane z czynnikami środowiskowymi i genetycznymi.

Postępowanie po porodzie

Pacjentkom z GDM zaleca się powrót do normalnej diety po porodzie. W związku z porodem łożyska gwałtownie spada stężenie hormonów łożyskowych, dzięki czemu u większości pacjentek obserwuje się powrót do przedciążowych wartości glikemii. Rekomendowane jest karmienie piersią, ponieważ przynosi ono korzyści zarówno matce, jak i dziecku: poprawia gospodarkę węglowodanową u matki, a tym samym może obniżyć stężenie glukozy uzyskane w poporodowym teście tolerancji glukozy, zwłaszcza jeśli pacjentka karmi piersią podczas testu. Karmienie piersią zmniejsza też ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 w późniejszym życiu u matki, u której w ciąży rozpoznano GDM. Intensywna i długotrwała laktacja ujemnie korelowała z ryzykiem cukrzycy typu 2, co było niezależne od utraty masy ciała.

Pacjentkom, u których wynik OGTT wykonanego po zakończeniu połogu jest prawidłowy, trzeba udzielić porady dotyczącej ryzyka zachorowania na cukrzycę typu 2 i choroby sercowo-naczyniowe w przyszłości. W celu zmniejszenia tego ryzyka należy zachęcać matki do zmiany stylu życia, w tym utrzymywania zdrowej diety, aktywności fizycznej i redukcji masy ciała.

Zgodnie ze standardem organizacyjnym opieki okołoporodowej badanie przesiewowe w kierunku depresji jest wskazane u wszystkich pacjentek po porodzie. Warto zwrócić uwagę na to, że depresja poporodowa występuje częściej u pacjentek z cukrzycą.