BLACK CYBER WEEK! Publikacje i multimedia nawet do 80% taniej i darmowa dostawa od 350 zł! Sprawdź >
Wapń
W ciąży zwiększa się zapotrzebowanie na wapń ze względu na konieczność kalcyfikacji kośćca i zawiązków zębów płodu, jak również prawidłowego metabolizmu układu kostnego matki w okresie ciąży i laktacji. W trzecim trymestrze płód absorbuje ponad 300 mg wapnia dziennie. Jego niedobór w diecie skutkuje u kobiet, zwłaszcza u wieloródek z krótkimi przerwami między ciążami i długim okresem laktacji, poporodową osteopenią, a nawet osteoporozą. Według badań spożycie wapnia przez Polki w okresie ciąży jest mniejsze niż sugerowane i wynosi najwyżej 50-60% normy35.
Zgodnie z rekomendacjami PTGiP w celu zapewnienia prawidłowej podaży tego pierwiastka w okresie zwiększonego zapotrzebowania, tj. w trakcie ciąży i karmienia piersią, należy dążyć do suplementacji 1200 mg wapnia pochodzącego z żywności i suplementów diety3.
Wielonienasycone kwasy tłuszczowe
Kwas dokozaheksaenowy (DHA) i eikozapentaenowy (EPA) należą do rodziny omega-3 wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (WNKT) o uznanym, ważnym potencjale biologicznym w okresie ciąży i laktacji. W ustroju człowieka WNKT mogą być syntetyzowane z prekursora, jakim jest kwas α-linolenowy (ALA), którego źródłem w pożywieniu są oleje roślinne (z siemienia lnianego, pestek dyni, orzechów włoskich), lecz konwersja ta szacowana na 0,5% jest niedostateczna, dlatego WNKT muszą być dostarczane z dietą (ich źródłem są: tłuste ryby morskie, owoce morza, glony) lub z suplementami diety. Ze względu na zanieczyszczenie mórz i koncentrację w organizmach morskich (zarówno zwierzęcych, jak i roślinnych) metali ciężkich (takich jak: rtęć, kadm, ołów), dioksyn i policyklicznych bifenyli zaleca się ograniczenie spożywania przez kobiety w ciąży i karmiące piersią ryb morskich do 1-2 porcji tygodniowo. Zasadne wydaje się również unikanie spożywania ryb hodowlanych (łososia) i długo żyjących (tuńczyka) przez ciężarne. W ciąży zapotrzebowanie na DHA i EPA rośnie, ponieważ są one preferencyjnie transportowane przez łożysko do płodu szczególnie w drugiej połowie ciąży. DHA buduje osłonki mielinowe neuronów mózgu i rdzenia przedłużonego, nerwów czaszkowych, siatkówki oka i nerwów obwodowych36. Właściwa grubość i ciągłość mieliny zapewnia prawidłowy przepływ impulsu nerwowego między synapsami i odpowiednią koordynację nerwowo-mięśniową. Proces rozwoju i mielinizacji ośrodkowego układu nerwowego zapoczątkowany w ciąży trwa aż do ukończenia 3 roku życia przez dziecko. Szacuje się, że płód w trzecim trymestrze ciąży, w czasie gdy jego mózg rośnie najszybciej, zużywa około 50 mg/kg m.c. WNKT omega-3 dziennie37,38. Carlson i wsp. przeprowadzili badanie z udziałem 300 kobiet przyjmujących w drugiej połowie ciąży 600 mg DHA na dobę. Wykazali w nim, że suplementacja DHA wiązała się z 8-krotnym zmniejszeniem ryzyka porodu przedwczesnego39. Wpływ DHA na wydłużenie czasu trwania ciąży jest tłumaczony jego działaniem hamującym aktywność cytokin prozapalnych, tj. interleukin i interferonu γ. To z kolei przekłada się na ograniczenie syntezy prostaglandyn uterotonicznych, tj. PGE czy PGF, inicjujących czynność skurczową macicy. Ponadto niedobór DHA w diecie wiąże się z większym ryzykiem opóźnionego wzrastania wewnątrzmacicznego płodu, a także wystąpienia stanu przedrzucawkowego (preeklampsji)40. Mechanizm działania DHA w tych przypadkach prawdopodobnie polega na aktywacji ekspresji naczyniowo-śródbłonkowego czynnika wzrostu (VEGF – vascular endothelial growth factor), który korzystnie wpływa na proces angiogenezy tworzącego się łożyska.
Pojawiły się także pierwsze doniesienia, że deficyt EPA może skutkować większą częstością zachorowania na depresję poporodową41,42.
Dobowe zapotrzebowanie na DHA w ciąży wynosi 600 mg. I taką dawkę można znaleźć w wytycznych PTGiP dla kobiet w drugiej połowie ciąży. W przypadku niedostatecznego spożycia ryb morskich zaleca się podawanie 600 mg DHA dziennie. Z kolei u ciężarnych z grupy dużego ryzyka wystąpienia porodu przedwczesnego autorzy rekomendacji proponują 1000 mg dziennie3.