Charisse Loder, MD, MSc

Jako ginekolodzy-położnicy niekiedy opiekujemy się kobietami ze złożonymi problemami medycznymi, które mają wpływ na podejmowanie decyzji dotyczących ich zdrowia reprodukcyjnego. Wizyty w gabinecie lekarskim w celu planowania rodziny stwarzają okazję do rozmowy z pacjentkami na temat ich pragnień związanych z rozrodem, a także omówienia bezpiecznych i skutecznych metod kontroli płodności oraz zagrożeń związanych z ciążą w przypadku danego problemu medycznego lub przyjmowania pewnych leków. Według American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG) poradnictwo związane z ciążą powinno obejmować optymalizację kontroli przewlekłych problemów medycznych przed zajściem pacjentki w ciążę¹.

Jednym z ważnych źródeł informacji dla lekarzy są kryteria medycznej dopuszczalności stosowania różnych metod antykoncepcji (U.S. Medical Eligibility Criteria for Contraceptive Use [US MEC]), opracowane przez amerykańskie Centers for Disease Control and Prevention (CDC). W dokumencie tym przedstawiono wskazówki na temat stosowania metod antykoncepcji w odniesieniu do szerokiego zakresu problemów ogólnomedycznych, takich jak: nadciśnienie tętnicze, choroby nerek i padaczka, oraz omówiono potencjalne interakcje lekowe². Kategorie 1 i 2 oznaczają odpowiednio, że dana metoda antykoncepcji jest bezpieczna i nie ma ograniczeń jej stosowania w przypadku danego problemu medycznego lub że zalety danej metody zasadniczo przeważają nad teoretycznym ryzykiem. Kategoria 3 oznacza, że teoretyczne lub udowodnione ryzyko związane z daną metodą antykoncepcji przeważa nad korzyściami wynikającymi z jej stosowania. Kategoria 4 oznacza, że stosowanie danej metody antykoncepcji wiąże się z niemożliwym do zaakceptowania ryzykiem dla pacjentki. Pełne opracowanie US MEC (w języku angielskim) jest dostępne w internecie pod adresem: https://www.cdc.gov/reproductivehealth/contraception/mmwr/mec/summary.html, a także w formie aplikacji mobilnej.

Kobiety z padaczką

Padaczka to choroba neurologiczna, która w Stanach Zjednoczonych jest rozpoznawana u około 1,5 mln kobiet. Charakteryzuje się występowaniem drgawek, które czasowo zaburzają czynność mózgu. Podstawą jej leczenia są leki przeciwpadaczkowe³.

Leki przeciwpadaczkowe a ciąża

Ekspozycja na leki przeciwpadaczkowe w pierwszym trymestrze ciąży wiąże się ze zwiększonym ryzykiem wad wrodzonych u płodu: stosowanie kwasu walproinowego może się przyczyniać do powstawania wad cewy nerwowej i wad serca, a ekspozycja na fenobarbital w okresie prenatalnym zwiększa ryzyko wad wrodzonych serca u dziecka. Natomiast przyjmowanie przez ciężarne zarówno lamotryginy, jak i lewetyracetamu wydaje się bezpieczne⁴. American Academy of Neurology zaleca kobietom z padaczką, które chcą zajść w ciążę, suplementację 0,4 mg kwasu foliowego⁵.

Padaczka a antykoncepcja

Dostępne są ograniczone dane na temat stosowania antykoncepcji u kobiet z padaczką. W niedawnym międzynarodowym badaniu ankietowym obejmującym chore w wieku rozrodczym stwierdzono, że najczęściej zalecanymi lekami przeciwpadaczkowymi były lamotrygina i lewetyracetam. Prawie połowa badanych (46,6%) stosowała antykoncepcję hormonalną, a 17% – wkładkę wewnątrzmaciczną (IUD – intrauterine device)⁶.

Opis przypadku 1

Dwudziestopięcioletnia nieródka (G0) zgłasza się do lekarza w celu przedyskutowania kontroli urodzeń. Elaina choruje na padaczkę, która jest dobrze kontrolowana za pomocą leku przeciwpadaczkowego. Dodatkowo wykryto u niej wadę anatomiczną macicy w postaci macicy dwurożnej. Jako nastolatka pacjentka stosowała implant jako metodę antykoncepcji, ale usunęła go po zakażeniu skóry w miejscu jego umieszczenia, wywołanym przez gronkowca złocistego opornego na metycylinę. Za 6 miesięcy kobieta planuje wyjść za mąż, a wkrótce potem chciałaby zajść w ciążę.

Z jakimi potencjalnymi problemami wiąże się wybór metody antykoncepcji u opisanej pacjentki, biorąc pod uwagę stosowany przez nią lek przeciwpadaczkowy?

A. Zmiana czynności nerek

B. Zmniejszenie skuteczności antykoncepcji

C. Toksyczne działanie na wątrobę

D. Zwiększone ryzyko powikłań zakrzepowo-zatorowych