Obecnie w Polsce obserwuje się narastający trend kwalifikowania pacjentek do tej procedury ze wskazań psychiatrycznych. Zjawisko to obejmuje dwie główne grupy pacjentek: z historią zaburzeń psychicznych oraz doświadczających silnego lęku przed porodem, zwanego tokofobią. W obu przypadkach konieczne są dokładne rozważenie uzasadnienia medycznego cięcia cesarskiego, z uwzględnieniem potencjalnych korzyści i ryzyka, a także współpraca ze specjalistą ds. zdrowia psychicznego. Niewątpliwie najistotniejsza jest wyczerpująca rozmowa z ciężarną, w czasie której lekarz położnik powinien wyjaśnić wszystkie aspekty cięcia cesarskiego, przedstawiając dokładnie wskazania do operacji i jej przebieg, ale też uświadomić pacjentce ryzyko powikłań wczesnych i późnych cięcia cesarskiego.

Dlatego też decyzja o przeprowadzeniu operacji cięcia cesarskiego, która jest wskazana w sytuacjach uzasadnionych medycznie, powinna być podejmowana ostrożnie i z pełnym zrozumieniem konsekwencji zarówno dla matki, jak i dla dziecka.

Wskazaniem do cięcia cesarskiego mogą być rozpoznane zaburzenia psychiczne i inne zakłócenia stanu psychicznego, które w trakcie porodu stanowią istotne ryzyko braku współpracy oraz utrudniania akcji porodowej drogą natury.

O wykonaniu cięcia cesarskiego decyduje ocena stanu psychicznego w okresie poprzedzającym planowany poród, a nie samo rozpoznanie. Diagnoza zaburzenia psychicznego, nawet ciężkiego (np. schizofrenii czy choroby afektywnej dwubiegunowej), sama przez się nie determinuje zachowania i ryzyka braku współpracy pacjentki podczas akcji porodowej ani poziomu współpracy z nią. W związku z tym zaburzenie psychiczne w okresie remisji, u ciężarnej w stabilnym stanie psychicznym, kontynuującej leczenie i będącej pod kontrolą lekarza psychiatry nie stanowi wskazania do cięcia cesarskiego, chyba że prowadzący psychiatra, opierając się na swojej wiedzy i znajomości konkretnej pacjentki, zadecyduje inaczej, uzasadniając swoją opinię.

Zaświadczenie o wskazaniu do zabiegu cięcia cesarskiego z przesłanek psychiatrycznych może być wydane jedynie po osobistym zbadaniu pacjentki oraz ocenie wszystkich okoliczności zdrowotnych i psychologiczno-społecznych. Ocena stanu psychicznego powinna być przeprowadzona w miarę możliwości w okresie bezpośrednio poprzedzającym poród. Zarówno ciężarna, jak i lekarz psychiatra muszą być świadomi ryzyka związanego z operacją cięcia cesarskiego.

Pacjentkom z objawami zaburzeń psychicznych w okresie ciąży należy zapewnić pomoc psychiatry, a także należy rozważyć skierowanie ich na konsultacje z psychologiem oraz psychoterapeutą. Podjęcie psychoterapii może być ważnym elementem przygotowania do porodu, w szczególności u kobiet, które w związku z narodzinami dziecka oraz rozwiązaniem doświadczają wzrostu nasilenia objawów zaburzeń funkcjonowania psychiki.

Należy też pamiętać, że zaburzenia psychiczne w okresie ciąży zwiększają ryzyko poważnych zaburzeń w okresie poporodowym (takich jak m.in. depresja poporodowa, psychoza poporodowa, zaostrzenie w przebiegu zaburzeń lękowych/osobowości), dlatego należy informować o tym pacjentki i w miarę możliwości zalecić konsultację specjalistyczną już po urodzeniu dziecka.

Podsumowanie

Każda pacjentka z zaburzeniami psychicznymi w okresie ciąży, w tym z objawami tokofobii, wymaga indywidualnej i uważnej oceny ze strony zarówno psychiatry, jak i ginekologa-położnika. Ewentualne wskazanie psychiatryczne do wykonania cięcia cesarskiego powinno być starannie przeanalizowane, a wydanie odpowiedniego zaświadczenia poprzedzone osobistym badaniem. W uzasadnionych przypadkach wykonanie cięcia cesarskiego u pacjentek z zaburzeniami psychicznymi będących w ciąży, w tym z tokofobią, jest uzasadnione i może być odpowiednią opcją w celu uniknięcia komplikacji w ciąży oraz podczas porodu.