Klasyczny podręcznik elektrokardiografii [1] podaje, że za komorowym pochodzeniem częstoskurczu przemawiają:

• zespoły QRS o morfologii bloku prawej odnogi:

– w V₁ jednofazowe z szerokim i wysokim załamkiem R lub dwufazowe typu qR, RS albo trójfazowe Rsr’,

• zespoły QRS o morfologii bloku lewej odnogi:

– poszerzony, niski załamek R, odstęp od początku QRS do bieguna załamka S przekraczający 60 ms (V₁),

• dodatni kierunek zespołów QRS we wszystkich odprowadzeniach V₁-V₆,

• zespoły QS w odprowadzeniach II, III, aVF lub V₅ i V₆,

• czas trwania QRS w morfologii RBBB >140 ms,

• rozkojarzenie przedsionkowo-komorowe i pobudzenia zsumowane,

• przedwczesne pobudzenia komorowe przed wystąpieniem częstoskurczu o morfologii takiej, jak zespoły QRS podczas częstoskurczu,

• okresowe przewodzenie pobudzeń zatokowych do komór (obecność prawidłowego zespołu QRS w przerwie między pobudzeniami częstoskurczu),

• u osób z utrwalonym blokiem odnogi wystąpienie częstoskurczu o morfologii bloku odnogi przeciwnej.

Rozpoznanie ułatwia dostępność zapisu EKG sprzed częstoskurczu, a także stwierdzenie, czy częstoskurcz zaczyna się załamkiem P i czy możliwe jest jego przewodzenie do komór. Niekiedy dwufazowy załamek P może tylko pozornie poprzedzać częstoskurcz, gdy w rzeczywistości widoczna jest jego część i nie ma on związku z zespołem QRS.

RYCINA 1. Morfologia zespołów QRS zbliżona do RBBB – cechy częstoskurczu komorowego.

Podkreśla się szczególnie dużą swoistość w różnicowaniu częstoskurczów cech rozkojarzenia przedsionkowo-komorowego, obecności pobudzeń zsumowanych i przewiedzionych, świadczących o niezależnym od rytmu zatokowego pochodzeniu pobudzeń komorowych. Niestety, praktyka i piśmiennictwo wskazują, że te cechy nie są zbyt częste w standardowym elektrokardiogramie. Warto jednak o nich pamiętać, zwłaszcza przy analizie 24-godzinnych zapisów EKG metodą Holtera i zapisów telemetrycznych, kiedy przy dłużej trwających i powtarzających się epizodach rytmu o poszerzonych zespołach QRS prawdopodobieństwo ich wykrycia jest większe.

RYCINA 2. Morfologia zespołów QRS zbliżona do LBBB – cechy częstoskurczu komorowego.

Obecność zespołów QRS o morfologii, która nie jest typowa dla bloku, takich jak wszystkie dodatnie lub wszystkie ujemne zespoły w odprowadzeniach V₁-V₆, jednofazowy załamek R w V₁ i zespół QS w V₆, przemawiają za komorowym pochodzeniem częstoskurczu.

Najczęściej stosowane kryteria, oparte głównie na morfologii QRS, pozwalające na różnicowanie częstoskurczów komorowych o morfologii zbliżonej do bloku prawej (ryc. 1) i lewej odnogi pęczka Hisa (ryc. 2), zmodyfikowane pod względem czasu trwania QRS [2,3], to:

• dla częstoskurczów o morfologii zbliżonej do RBBB:

– QRS o szerokości ≥140 ms,