Wprowadzenie

Tępe urazy klatki piersiowej (blunt chest trauma) mogą powodować obrażenia narządów wewnętrznych, w tym płuc, serca i dużych naczyń. W odniesieniu do urazów serca w praktyce klinicznej wyróżnia się kilka stanów, wśród których wymienia się: wstrząśnienie serca (commotio cordis), stłuczenie serca (contusio cordis), pęknięcie mięśnia sercowego, zniszczenie aparatu zastawkowego lub pourazowe rozwarstwienie tętnic wieńcowych. Podział ten wynika przede wszystkim z charakteru i miejsca urazu, rozległości wywołanych obrażeń oraz współtowarzyszących objawów. Artykuł omawia problem wstrząśnienia serca, a w mniejszym stopniu koncentruje się na stłuczeniu serca.

Wstrząśnienie serca

Wstrząśnienie serca (commotio cordis) to uraz klatki piersiowej, który u osoby bez współistniejącej choroby serca prowadzi do migotania komór i nagłego zgonu sercowego. Uraz nie wywołuje strukturalnego uszkodzenia żeber, mostka czy serca. Z reguły ma charakter tępy, niepenetrujący i w większości przypadków sprawia wrażenie niegroźnego [1].

W piśmiennictwie medycznym terminu „wstrząśnienie serca” po raz pierwszy użyto w latach 30. XX w., ale już wcześniej opisywano przypadki, w których tępy uraz klatki piersiowej w okolicy przedsercowej prowadził do zgonu. Historyczne wzmianki dotyczące wstrząśnienia serca można znaleźć w literaturze dotyczącej wschodnich sztuk walki, gdzie opisywano cios o nazwie Dim Mak, co w tłumaczeniu oznacza „dotyk śmierci” – zadawany w okolicy przedsercowej po lewej stronie mostka, który prowadził do śmierci przeciwnika [1].

Epidemiologia

Nie istnieją dokładne dane epidemiologiczne, które określałyby częstość występowania wstrząśnienia serca w populacji ogólnej i przyczyn do niego prowadzących. Wynika to z ciągle niewystarczającej wiedzy na temat opisywanego zjawiska i sposobów jego rozpoznawania, a co za tym idzie – gromadzenia wiarygodnych danych statystycznych. Obecnie większość informacji dotyczących wstrząśnienia serca pochodzi z opisów przypadków oraz prowadzonego w Stanach Zjednoczonych rejestru National Commotio Cordis Registry. Od czasu utworzenia rejestru w 1995 r. udokumentowano w nim około 250 przypadków wstrząśnienia serca [1-3]. Obok kardiomiopatii przerostowej i wrodzonej anomalii tętnic wieńcowych wstrząśnienie serca jest drugą lub trzecią co do częstości kardiologiczną przyczyną nagłych zgonów u młodych sportowców [4,5]. Wydaje się również, że częstość występowania wstrząśnienia serca może być niedoszacowana i może odpowiadać za znaczący odsetek nagłych zgonów wśród młodych osób w populacji ogólnej. Wynika to z dużej liczby potencjalnych czynników wywołujących i okoliczności prowadzących do zdarzenia.