Wprowadzenie

Częstość występowania późnych powikłań stymulacji (kardiostymulatorów [peacemaker, PM], kardiowerterów-defibrylatorów [implantable cardioverter defibrillator, ICD] oraz urządzeń resynchronizujących [cardiac resynchronization therapy, CRT]) rośnie. Jednocześnie nie został opracowany algorytm postępowania z tą grupa pacjentów. W zasadzie powinni oni zostać natychmiast skierowani do macierzystego ośrodka, w którym implantowano lub wymieniono układ. Jednak w dobie coraz większej migracji społeczeństwa, staje się to trudne lub niemożliwe. Wiedza dotycząca postępowania z późnymi powikłaniami stymulacji (zwłaszcza w mniejszych czy nowo otwartych ośrodkach) często jest ograniczona. Działania edukacyjne w ostatnich latach koncentrowano na przekonaniu lekarzy, że większość późnych powikłań leczy się przezżylnym usuwaniem elektrod i w związku z tym należy kierować pacjentów do ośrodków wykonujących takie zabiegi. Według obiegowej opinii, zarówno lekarzy, jak i pacjentów, są to procedury potencjalnie niebezpieczne. Tymczasem są jedyną skuteczną i bezpieczną metodą właściwej pomocy [1-4]. Oczywiście czasami, zwłaszcza w przypadku wskazań nieinfekcyjnych i przewidywanego krótkiego czasu przeżycia pacjenta, staramy się wykonać zabieg w sposób maksymalnie nieobciążający, godząc się na pozostawienie niezainfekowanej elektrody w ciele pacjenta. Jest to decyzja trudna i powinien ją podejmować doświadczony operator w ośrodku wykonującym zabiegi TLE (transvenous lead extraction). O ile wiedza na temat właściwego postępowania z powikłaniami stymulacji, znajomość współczesnych zaleceń ekspertów międzynarodowych towarzystw kardiologicznych, przygotowanie merytoryczne i doświadczenie w zakresie wykonywania zabiegów w tzw. dużych ośrodkach TLE (high volume, czyli wykonujących ≥50 zabiegów TLE w roku) są wystarczające, to znajomość zagadnienia późnych powikłań i jego logistycznych aspektów w pozostałych oddziałach kardiologicznych wydaje się czasami bardziej oparta na obiegowych opiniach niż na znajomości specjalistycznego piśmiennictwa. Celem artykułu jest przybliżenie wiedzy na temat TLE kardiologom niezajmującym się na co dzień leczeniem późnych powikłań elektroterapii.

Przezżylne usuwanie elektrod – rys historyczny

Jak już wspomniano, zabiegi TLE mają stosunkowo krótką historię. Przez długie lata panowało przekonanie, że z obecnością elektrod w sercu nie wiążą się żadne powikłania – wymianie miał podlegać jedynie generator. Pierwsze wzmianki dotyczące powikł...