Definicja

Złożona wada zastawkowa serca jest schorzeniem, w którym w obrębie jednej zastawki współistnieją dwie patologie, tj. zwężenie i niedomykalność. Z kolei kombinowana wada zastawkowa to nieprawidłowe funkcjonowanie dwóch różnych zastawek. W praktyce chorobę dwóch, trzech lub czterech zastawek nazywa się wielozastawkową wadą serca [1].

Etiologia

Wielozastawkowe wady serca mogą mieć etiologię wrodzoną bądź nabytą. Jedną z najczęstszych przyczyn nabytych wad serca na świecie jest choroba reumatyczna, choć częstość jej występowania zmalała w krajach rozwiniętych w ostatnich dekadach [2]. Wzrasta natomiast systematycznie udział etiologii zwyrodnieniowej w uszkodzeniu zastawek, co jest związane z wydłużeniem życia i narażeniem na czynniki rozwoju miażdżycy. Zmiany zwyrodnieniowe są obecnie najczęstszą przyczyną zwężenia zastawki aortalnej (aortic stenosis, AS) i niedomykalności aortalnej (aortic regurgitation, AR) oraz mitralnej (mitral regurgitation, MR) [1]. Często, szczególnie u osób starszych, spotyka się współistnienie zmian degeneracyjnych w zastawce aortalnej ze zwapnieniami pierścienia mitralnego [2].

Istotną etiologią dysfunkcji zastawkowych, określanych jako wtórna lub czynnościowa niedomykalność zastawki, jest również przebudowa i rozstrzeń lewej i prawej komory w wyniku pozawałowego lub pozapalnego uszkodzenia mięśnia sercowego.

Remodeling pierścienia mitralnego oraz lewej komory może pojawić się po zawale mięśnia sercowego bądź być wynikiem przewlekłego niedokrwienia. Częstość występowania niedomykalności mitralnej u osób po zawale serca szacuje się na 13-59%, a u około 1/3 tych chorych obecna jest przynajmniej umiarkowana MR [3].

Do innych przyczyn nabytych zastawkowych wad serca zalicza się zapalenie wsierdzia, radioterapię środpiersia i klatki piersiowej, schyłkową niewydolność nerek wymagającą hemodializ oraz zespół rakowiaka. Nie bez znaczenia w patogenezie wad zastawkowych są działania niepożądane niektórych leków. Ryzyko uszkodzenia zastawek u osób przyjmujących leki z grupy agonistów receptorów dopaminergicznych takich, jak np. bromokryptyna, pergolid, kabergolina, które są stosowane m.in w chorobie Parkinsona, sięga 34% [1]. Toksyczną walwulopatię wywołać mogą również niektóre leki hamujące łaknienie (pochodne amfetaminy, benfluoreks, fenfluramina) czy leki stosowane w leczeniu migreny naczynioruchowej (pochodne dihydroergotaminy, metyzergid). Wspólnym mechanizmem działania tych substancji jest pogrubienie płatków zastawek i aparatów podzastawkowych z wytworzeniem tkanki włóknisto-śluzakowej na skutek stymulacji zastawkowych fibroblastów do nadmiernej produkcji kolagenu i glikozaminoglikanów [1].