Zespół Marfana (MFS – Marfan syndrome) jest najczęstszą dziedziczoną autosomalnie dominująco wrodzoną chorobą tkanki łącznej, spowodowaną mutacją genu fibryliny 1. Manifestacje kliniczne wiążą się głównie z zajęciem układu krążenia, układu ruchu i narządu wzroku. Ostre zespoły aortalne występujące w młodym wieku, takie jak rozwarstwienie i pęknięcie aorty wstępującej, znacząco pogarszają rokowanie pacjentów z MFS. Istotną rolę w zapobieganiu tym powikłaniom odgrywają: wykrycie bezobjawowego istotnego poszerzenia aorty za pomocą badań obrazowych, farmakoterapia i elektywna operacja wymiany aorty. Wczesne rozpoznanie choroby i ścisły nadzór pozwalają na istotną poprawę rokowania.

Patogeneza

Zespół Marfana jest najczęstszą wrodzoną chorobą tkanki łącznej. Wiąże się z mutacjami genu FBN1 prowadzącymi do zaburzeń struktury i czynności białka fibryliny 1. W przebiegu MFS dochodzi do zajęcia wielu narządów, a częstość jego występowania szacuje się na 2-3 przypadki na 10 tys. niezależnie od płci i rasy.^1,2 Nazwa choroby pochodzi od nazwiska paryskiego pediatry Antoine’a Bernharda-Jeana Marfana, który opisał zespół nieprawidłowości szkieletowych u 5-letniej dziewczynki. W 1943 r. pojawiły się doniesienia o tętniaku rozwarstwiającym aorty wstępującej u pacjentów z MFS.

MFS jest chorobą dziedziczoną w większości przypadków (70-85%) autosomalnie dominująco, pozostałe przypadki to nowe mutacje. Opisano ponad 500 mutacji genu FBN1 (chromosom 15) z dużą penetracją i różnorodną ekspresją, co tłumaczy dużą zmienność objawów. Za czynnik ryzyka wystąpienia mutacji uznaje się późny wiek ojca. Chorzy z MFS są w pełni sprawni intelektualnie. Prawdopodobnie na MFS cierpieli: faraon Echnaton, Abraham Lincoln, Siergiej Rachmaninow, a także Niccolò Paganini.

Fibrylina 1 jest białkiem o złożonej budowie transportowanym do macierzy zewnątrzkomórkowej. Stanowi ona główny składnik mikrofibryli tworzących elastyczne włókna, które umożliwiają rozciąganie się m.in. skóry, więzadeł i naczyń krwionośnych, w tym błony środkowej aorty.³ Mikrofibryle są także magazynem transformującego czynnika wzrostu β (TGFβ – transforming growth factor β), kontrolującego podziały, różnicowanie, wzrost i apoptozę komórek. Fibrylina 1, łącząc się z TGFβ, prowadzi do jego inaktywacji i reguluje jego dostępność.

Mutacje genu FBN1 skutkują zaburzeniami struktury, funkcji i transportu fibryliny 1 z komórki z towarzyszącym zmniejszeniem zdolności do tworzenia mikrofibryli oraz aktywacją TGFβ z następczym przerostem i niestabilnością tkanek. Efektem tego jest...