Zaburzenia rytmu i przewodzenia

Redaktor działu: dr hab. n. med. Radosław Lenarczyk, Katedra Kardiologii, Wrodzonych Wad Serca i Elektroterapii SUM, Śląskie Centrum Chorób Serca, Zabrze

Przewodzenie wsteczne w obrazach elektrokardiograficznych

dr hab. n. med. Marek Jastrzębski

I Klinika Kardiologii i Elektrokardiologii Interwencyjnej oraz Nadciśnienia Tętniczego, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum, Kraków

Adres korespondencyjny: dr hab. n. med. Marek Jastrzębski, I Klinika Kardiologii i Elektrokardiologii Interwencyjnej oraz Nadciśnienia Tętniczego, Szpital Uniwersytecki w Krakowie, ul. Kopernika 17, 31-501, Kraków, email: mcjastrz@cyf-kr.edu.pl

Kardiologia po Dyplomie 2015; 14 (3-4): 42-58

 

Wprowadzenie

Przewodzenie wsteczne bierze udział w różnych tachyarytmiach jako aktywny lub pasywny ich element, ale odgrywa również rolę w prawidłowej fizjologii serca. W obecnym artykule zostaną omówione i zilustrowane najczęstsze elektrokardiograficzne manifestacje przewodzenia wstecznego. Umiejętność dostrzegania przewodzenia wstecznego i jego następstw w EKG ma często praktyczną wartość diagnostyczną, ale także pogłębia nasze zrozumienie elektrokardiografii, sprawia, że pozornie banalne zapisy stają się ciekawsze.

Należy podkreślić za Akhtarem, że przewodzenia wsteczne nie jest tożsame z wstecznym przewiedzeniem fali depolaryzacji z komór do przedsionków [1]. Wsteczna depolaryzacja przedsionków może, ale nie musi, wieńczyć proces przewodzenia wstecznego w układzie bodźcoprzewodzącym. Dobrze o tym wiemy od czasu popularyzacji koncepcji utajonego przewodzenia wstecznego i jego manifestacji w EKG przez Langendorfa i Picka w połowie ubiegłego wieku [2,3].

Przewodzenie wsteczne zasadniczo odbywa się przez te same struktury co przewodzenie zstępujące, czyli węzeł przedsionkowo-komorowy (p-k), pęczek Hisa oraz odnogi pęczka Hisa, ale w przeciwnym kierunku. Dlatego przewodzenie wsteczne jest mocno powiązane z przewodzeniem zstępującym, głównie przez zjawisko refrakcji. Również sprawność/obecność przewodzenia zstępującego koreluje w dużym stopniu ze sprawnością/obecnością przewodzenia wstecznego. Podaje się, że u zdrowych osób ze sprawnym przewodzeniem zstępującym u ok. 80% obecnie jest również przewodzenie wsteczne, zwykle trochę słabsze lub podobnie sprawne. Z kolei u osób z całkowitym blokiem p-k tylko w ok. 10% przypadków wciąż zachowane jest przewodzenie wsteczne, zwykle gdy do bloku p-k dochodzi w dystalnych odcinkach układu bodźco-przewodzącego, tj. w układzie Hisa-Purkinjego. Blok proksymalny, tj. na poziomie węzła p-k, w 99% przypadków oznacza również obecność bloku w przewodzeniu wstecznym [4]. Dlatego, choć relacje te nie są w 100% ścisłe, to można przyjąć, że wraz z pogarszaniem się przewodzenia zstępującego przewodzenie wsteczne jest też coraz słabsze i coraz częściej nieobecne.

Przewodzenie wsteczne w diagnostyce częstoskurczów z szerokimi zespołami QRS

Analizując EKG z częstoskurczem z szerokimi zespołami QRS zasadniczym pytaniem jest, czy mamy do czynienia z częstoskurczem komorowym czy nadkomorowym. W różnicowaniu między tymi tachyarytmiami duże znaczenie ma zlokalizowanie w EKG przejawów depo...

Na rycinie 1 zobrazowano wyraźnie widoczne wsteczne złamki P wywołane przewodzeniem wstecznym 1:1 podczas idiopatycznego wolnego częstoskurczu z drogi wypływu prawej komory. Nie zawsze aktywność przedsionków jest tak wyraźna, czasem je...

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Przewodzenie wsteczne w diagnostyce częstoskurczów z szerokimi zespołami QRS

Analizując EKG z częstoskurczem z szerokimi zespołami QRS zasadniczym pytaniem jest, czy mamy do czynienia z częstoskurczem komorowym czy nadkomorowym. W [...]

Przewodzenie wsteczne w diagnostyce częstoskurczów z wąskimi zespołami QRS

<<>> <<>> <<>> <<>> <<>> <<>> <<>> <<>> <<>> Przewodzenie wsteczne z [...]

Przewodzenie wsteczne w stymulacji komorowej, częstoskurcze stymulatorowe nawrotne

Wsteczne załamki P za wystymulowanym zespołem QRS to potencjalnie ważne znalezisko – może sugerować obecność zespołu stymulatorowego u chorych ze stymulacją jednojamową [...]

Ochronny, antyarytmiczny wpływ przewodzenia wstecznego

Postrzeganie przewodzenia wstecznego tylko przez pryzmat uczestniczenia w powstawaniu wymienionych powyżej częstoskurczów nawrotnych i niekorzystnych zjawisk byłoby jednowymiarowe. Przewodzenie wsteczne posiada [...]

Podsumowanie

Na pewno warto analizować elektrokardiogramy pod kątem obecności wstecznych załamków P zarówno podczas częstoskurczów komorowych, nadkomorowych, jak i w stymulacji serca. Należy [...]
Do góry