Metodyka nauczania neutralnej pozycji kompleksu lędźwiowo-miedniczno-biodrowego

Faza 1. Usunięcie bądź zmniejszenie wpływu restrykcji tkankowych ograniczających możliwość przyjęcia neutralnej pozycji kompleksu LMB

Celem tej fazy jest, w zależności od wyniku badania klinicznego, zwiększenie elastyczności lub siły mięśni związanych z kompleksem LMB. W tym celu można wykorzystać techniki energizacji mięśni (np. poizometryczna relaksacja, statyczny stretching, techniki powięziowe) oraz metodę treningu stabilizacyjnego (ryc. 12).

Faza 2. Lokalna kontrola segmentarna

Głównym zadaniem tej fazy jest nauka przyjmowania neutralnej pozycji kompleksu LMB z jednoczesną aktywizacją mięśni lokalnych. Naukę tę rozpoczyna się zazwyczaj w pozycji siedzącej, wykorzystując w tym celu łatwe do zrozumienia przez dzieci ćwiczenie „Zupa”. Dziecko kładzie dłonie na talerzach biodrowych i wykonuje ruch tyłopochylenia miednicy z jednoczesnym zgięciem odcinka lędźwiowego (jest to ruch łatwy do wykonania, bowiem prowadzi on do przyjęcia zgięciowej pozycji kręgosłupa, która jest zazwyczaj nawykową pozycją dzieci w czasie siedzenia). Dziecko jest informowane, że w rękach trzyma talerz z zupą i właśnie wylało ją do tyłu. Następnie ćwiczący wykonuje ruch wyprostu odcinka lędźwiowego kręgosłupa z jednoczesnym przodopochyleniem miednicy. Ruch ten imituje „wylewanie zupy do przodu”. Po wykonaniu kilku ruchów dziecko stara się zatrzymać w pozycji neutralnej („zupa nie wylewa się”) (ryc. 13).

Pozycję tę można zweryfikować za pomocą laski gimnastycznej, która powinna mieć kontakt z trzema punktami: 1 – kością krzyżową, 2 – szczytem kifozy piersiowej oraz 3 – potylicą. Najczęstszym błędem podczas tego ćwiczenia jest wykonywanie ruchów w odcinku piersiowym kręgosłupa zamiast w kompleksie LMB.

Po opanowaniu umiejętności przyjmowania pozycji neutralnej wprowadza się edukację z zakresu aktywizacji mięśni lokalnie stabilizujących kompleks LMB. Ćwiczenia najłatwiej rozpocząć od kontroli mięśnia poprzecznego brzucha. W pozycji leżenia tyłem (w dalszych etapach także w innych pozycjach wyjściowych), z neutralnie ustawioną miednicą i odcinkiem lędźwiowym kręgosłupa (odległość między szczytem lordozy lędźwiowej a podłożem powinna umożliwić umieszczenie tam dłoni), należy lekko wciągnąć dolną, podpępkową część brzucha. O poprawności wykonania ćwiczenia będzie świadczyło przemieszczenie pępka jednocześnie w kierunku dokręgosłupowym oraz doogonowym. Siła skurczu powinna stanowić ok. 10-20 proc. skurczu maksymalnego. Aktywność mięśnia poprzecznego brzucha u dzieci najłatwiej osiągnąć, prosząc dziecko o wyobrażenie sobie sytuacji wstrzymywania moczu.

Najczęstsze błędy: 1 – ruch kompleksu LMB podczas aktywacji mięśnia poprzecznego brzucha; świadczy to o włączeniu się mięśni wielostawowych, niezwiązanych z systemem stabilizacyjnym, 2 – obniżenie klatki piersiowej świadczące o aktywacji mięśni skośnych brzucha, 3 – przesunięcie pępka w kierunku dogłowowym (mięsień skośny zewnętrzny brzucha), 4 – unoszenie żeber, 5 – wstrzymywanie oddechu lub trudność ze swobodnym oddechem (aktywacja mięśni skośnych brzucha oraz prostego brzucha).

Faza 3. Kontrolna segmentarna w zamkniętym łańcuchu kinematycznym

Celem tej fazy jest opanowanie wykonywania ćwiczeń w zamkniętym łańcuchu kinematycznym, przy jednoczesnej kontroli neutralnej pozycji kompleksu LMB oraz utrzymaniu aktywności mięśni lokalnych. W celu zwiększenia stopnia trudności oraz w celu uzyskania większej aktywności mięśni stabilizacyjnych, przy jednoczesnym kształtowaniu czucia głębokiego (propriocepcji), stosować można niestabilne podłoże (ryc. 14).

Faza 4. Kontrola segmentarna w otwartym łańcuchu kinematycznym

Celem tej fazy jest opanowanie umiejętności kontroli nad pozycją kompleksu LMB podczas wykonywania codziennych czynności życiowych (np. siedzenie, zabawa, podnoszenie przedmiotów) oraz w czasie amatorskiej i wyczynowej aktywności ruchowej (ryc. 15).

Tak jak i w poprzednich fazach, kluczem do poprawności wykonania ćwiczeń jest kontrola utrzymania pozycji neutralnej kompleksu LMB oraz aktywności mięśni stabilizacyjnych. Należy jednak podkreślić, że utrzymanie neutralnej pozycji kompleksu lędźwiowo-miedniczno-biodrowego podczas ćwiczeń nie jest równoznaczne z jego pełnym usztywnieniem. Chodzi raczej o jego kontrolowany przez system mięśni stabilizujących ruch oraz zdolność powrotu do pozycji neutralnej podczas wykonywania zadań ruchowych.

Podsumowanie

Utrzymanie neutralnej pozycji kompleksu LMB jest istotne zarówno podczas codziennych czynności życiowych, jak również podczas aktywności fizycznej. Pozycja ta umożliwia przyjęcie i utrzymanie prawidłowych krzywizn strzałkowych kręgosłupa, co pozwala na bezpieczną absorpcję energii powstałej podczas różnych ruchów. Aktywizacja stabilizatorów lokalnych zainicjowana neutralną pozycją kompleksu LMB stanowi również wsparcie dla kręgosłupa lędźwiowego podczas wszelkich obciążeń.

W celu poprawy jakości postawy ciała dzieci, młodzieży i osób dorosłych, a także zmniejszenia ryzyka wystąpienia dysfunkcji narządu ruchu w czasie rekreacyjnej i sportowej aktywności sportowej, należy przestrzegać zasad związanych z kontrolą i stabilizacją kompleksu LMB.