Katar i ostre zapalenie zatok a COVID-19

W przebiegu kataru lub ostrego zapalenia zatok (powirusowego, bakteryjnego) całkowita utrata węchu i smaku zwykle trwa ok. 3 dni, później stopniowo ustępuje. Jest związana najczęściej z blokadą i niedostatecznym dostępem wdychanego powietrza do okolicy węchowej. Uszkodzenie receptorów węchowych i trwała anosmia występuje sporadycznie. Nagła utrata węchu i smaku, szczególnie izolowana, bez pozostałych objawów ostrego zapalenia zatok, powinna obecnie raczej wzbudzać podejrzenie COVID-19 i kierować uwagę na inne możliwe objawy towarzyszące tej infekcji, które mogą się rozwinąć w następnej kolejności. Całkowita utrata węchu i smaku w przebiegu COVID-19 wynika z uszkodzenia nabłonka węchowego (a nie, jak początkowo sądzono, neuronów węchowych). Nos jest u większości pacjentów drożny, a anosmia mija po 2 tygodniach.

Dotychczas nie stwierdzono większej zapadalności na COVID-19 u pacjentów z przewlekłym zapaleniem zatok przynosowych lub alergicznym nieżytem nosa.

Przewlekłe zapalenie zatok przynosowych

Ostre zapalenie zatok przynosowych trwa do 12 tygodni. Po przebytym ostrym zapaleniu zatok przynosowych objawy, ale również zmiany radiologiczne w badaniach obrazowych w obrębie zatok przynosowych, ustępują całkowicie.

Utrzymywanie się objawów powyżej 12 tygodni skłania do rozpoznania przewlekłego zapalenia zatok przynosowych (PZZP). Kolejnym warunkiem koniecznym do rozpoznania PZZP jest utrzymywanie się zmian zapalnych w tomografii komputerowej zatok mimo przeprowadzonego leczenia zachowawczego. Wyjątek stanowią pacjenci ze stwierdzonymi w badaniu polipami, u których PZZP można rozpoznać od razu. Klasycznie PZZP jest dzielone na to z polipami i bez polipów. Obecnie uważa się, że u podłoża obrazu klinicznego obserwowanego w PZZP leżą różnorodne mechanizmy. Podobnie jak w astmie oskrzelowej wyróżnia się różne endotypy i fenotypy. Zmiany zapalne są spowodowane defektem odporności nieswoistej. Interakcja między wirusami, bakteriami a niesprawną barierą błony śluzowej prowadzi do trwałego zaburzenia miejscowej odpowiedzi immunologicznej. Bakterie odgrywają więc w patogenezie PZZP rolę wtórną – antybiotykami nie można wyleczyć tej choroby. U większości pacjentów z PZZP z polipami dominuje profil cytokin Th2, zbliżony do obserwowanego w alergicznym nieżycie nosa, w którym dominują IL-5 i nacieki eozynofilowe.

Leczenie

W katarze trwającym krócej niż 10 dni, bez nasilenia objawów po 5 dniu – zgodnie z zaleceniami EPOS (europejskie wytyczne na temat leczenia zapalenia zatok przynosowych), potwierdzoną skuteczność mają:

• leki obkurczające błonę śluzową (miejscowe lub doustne)

• niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) lub paracetamol

• wybrane leki pochodzenia roślinnego (poza echinaceą): 1,8-cyneol, BNO1016, SHA-10

• płukanie nosa solą fizjologiczną

• leki przeciwhistaminowe – tylko u pacjentów z alergicznym nieżytem nosa

• cynk, witamina C.

Nie udowodniono skuteczności leczenia kataru (przeziębienia) steroidami podawanymi donosowo ani antybiotykami.

W ostrym powirusowym zapaleniu zatok przynosowych włączane są dodatkowo miejscowo działające steroidy do nosa.

W ostrym bakteryjnym zapaleniu zatok przynosowych udowodnione działanie ma antybiotyk oddziałujący na Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae i Moraxella catharralis – zalecane są antybiotyki β-laktamowe.