Tematyka zdrowia psychicznego jest coraz bardziej obecna w świadomości społecznej. Poszczególne wymiary zdrowia łączą się ze sobą i tworzą spójną całość. Również polepszenie zdrowia w jednym z trzech wymiarów może wpływać na poprawę we wszystkich pozostałych zakresach¹.

Choroby XXI w. nazywa się chorobami cywilizacyjnymi i występują one coraz powszechniej. Obecnie problem ten dotyka głównie kraje wysoko rozwinięte. Związane jest to przede wszystkim z rozwojem technologicznym, ze zmianami ekonomicznymi oraz demograficznymi, do których zalicza się zwiększająca się długość życia, a także zmiany w stylu życia. Do niedawna uważano, że choroby XXI w. dotyczą głównie osób starszych i dorosłych. Niestety coraz częściej występują one także wśród dzieci i młodzieży. Zaburzenia te są zazwyczaj przewlekłe, wymagają specjalistycznej opieki medycznej, ale przede wszystkim obniżają jakość życia człowieka. Przyczyn występowania chorób cywilizacyjnych jest mnóstwo. Można je jednak podzielić na dwie grupy, które są ze sobą powiązane. Pierwsza z nich to grupa czynników pośrednio oddziałujących na człowieka, stanowiąca niebezpieczeństwo dla zdrowia, takich jak np. skażenie środowiska naturalnego, hałas, nowe technologie o nieznanych skutkach, ciągła rozbudowa miast. Drugą grupą są czynniki bezpośrednio wpływające na zdrowie człowieka, inaczej mówiąc warunki i styl życia, jakie narzucają cywilizacje rozwinięte: niewłaściwe odżywianie (nadmierne spożywanie produktów przetworzonych, tłustych, zawierających dużo cukru, jedzenie nieregularne, często w pośpiechu), brak aktywności fizycznej lub mała aktywność oraz rosnące tempo życia i ciągłe napięcie nerwowe oraz stres².

W ostatnich latach czynnikiem, który znacznie wpłynął na zdrowie psychiczne społeczeństw na całym świecie, była pandemia COVID-19. Zmiana codziennej aktywności, poczucie lęku i niepewności wpłynęły na pojawienie się wielu problemów emocjonalnych. W trakcie pandemii u ok. 30% osób obserwowano zaburzenia psychiczne, a ponad 50% osób zgłaszało psychologiczny dystres³.

Zdrowie psychiczne

Jedną z ważniejszych wartości współczesnego człowieka jest zdrowie (w tym zdrowie psychiczne). Obecność choroby psychicznej w znaczny sposób odbija się na aktywności w życiu codziennym. Często jest to także przyczyna wykluczenia z grupy społecznej. Trudności pacjentów zmagających się z zaburzeniami psychicznymi ujawniają się w wielu sferach życia, tj. w pracy, w relacjach rodzinnych oraz kontaktach społecznych. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO – World Health Organization) stworzyła Międzynarodową Klasyfikację Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia (ICF – International Classification of Functioning, Disability and Health), która jest oparta na modelu psychospołecznym. Szeroko rozumiana niepełnosprawność jest kojarzona jako interakcja pomiędzy stanem zdrowia a czynnikami indywidualnymi (wiek, płeć, status zawodowy) oraz środowiskowymi⁴.

Jak podają dane statystyczne, w Polsce w 2004 r. ponad 6 mln osób deklarowało niepełnosprawność według kryteriów prawnych lub biologicznych, w tym 10% stanowiły osoby ze schorzeniami psychicznymi. Niepełnosprawność fizyczna i psychiczna obejmuje ok. 20% całej populacji naszego kraju w wieku 15 lat i powyżej. Potencjalne zagrożenie dla zdrowia psychicznego to problemy obejmujące: bezrobocie, złe warunki pracy i problemy życia, zaburzenia więzi społecznych, proces starzenia się społeczeństwa. W naszym kraju odnotowuje się wzrost liczby osób leczonych z powodu zaburzeń psychicznych. W latach 1990-2007 wskaźnik ten wzrósł o 119% w opiece ambulatoryjnej oraz o 50% w opiece stacjonarnej. Podobny wzrost odnotowuje się wśród liczby pacjentów zgłaszających się po raz pierwszy do specjalisty z powodu wystąpienia zaburzeń na tle psychicznym⁴.

Żyjemy w świecie, w którym dominuje stres, z każdym rokiem rośnie tempo życia, wywołując ciągłe napięcie nerwowe oraz zaburzenia relacji międzyludzkich. Coraz częściej zaburzenia psychiczne oraz choroby psychiczne występują u ludzi młodych. Co roku odnotowuje się coraz więcej zachorowań na depresję, a także na schizofrenię⁵.

We współczesnym świecie coraz częściej porusza się temat znajomości problemów psychicznych występujących u dzieci i młodzieży. Dzieci to osoby, które znajdują się na różnych etapach rozwoju, dlatego zasadne jest, aby ich zaburzenia psychiczne rozpatrywać indywidualnie w odniesieniu do danej grupy wiekowej. Najczęściej dotyczą ich problemy wynikające z okresu dorastania, który może mieć różny przebieg⁵.

Na podstawie przeglądu piśmiennictwa uwzględniającego EBM przedstawiono zastosowanie fizjoterapii w leczeniu pacjentów z problemami natury psychicznej. Podczas zbierania danych wykorzystywano wyszukiwarkę PubMed obsługującą bazę MEDLINE oraz Google Scholar.

Autyzm

Definicja i przyczyny

Leo Kanner, twórca pojęcia „autyzm wczesnodziecięcy”, pisze o nim jako o „niezdolności do wchodzenia w normalny sposób w relacje z ludźmi i sytuacjami”, „skrajnym wycofaniu, które sprawia, że kiedy tylko jest to możliwe, wszystko, co pochodzi z zewnątrz, jest pomijane, ignorowane, odrzucane”⁶. Autyzm uznawany jest za jedno z najbardziej destrukcyjnych zaburzeń rozwojowych pojawiających się we wczesnym dzieciństwie, które obejmuje wszystkie sfery funkcjonowania. Nie jest chorobą, ale stanem, którego nie da się wyleczyć⁶. W literaturze przedmiotu określa się go jako rozległe zaburzenie rozwoju o całościowym charakterze, ograniczające jednocześnie możliwości samodzielnego funkcjonowania. Ujawniające się w autyzmie deficyty mają charakter poznawczy, społeczny, emocjonalny oraz ruchowy⁷. Często słyszy się o triadzie zaburzeń, oprócz której można zaobserwować inne charakterystyczne zachowania dziecka, determinujące obraz kliniczny omawianej jednostki. W skład tej triady wchodzą zaburzenia związane z komunikacją, interakcjami społecznymi oraz ograniczone, powtarzające się stereotypowe wzorce zachowań i aktywności. Charakterystyczne są zaburzenia w sferze postrzegania (natręctwa i fiksacje), a także często nietypowe reakcje na dźwięki – nadwrażliwość i niewrażliwość na ból, zapach, smak, temperaturę. Takie osoby często nie mają lęku przed niebezpieczeństwem, a w prawdziwej sytuacji zagrożenia ich reakcje są nieadekwatne. Ze względu na duże zróżnicowanie zachowań i różnorodny obraz zaburzeń postawienie pełnej i właściwej diagnozy jest zadaniem trudnym⁷.

Fizjoterapia osób z autyzmem

Wraz z upływem lat badań nad autyzmem i pomimo wielu poszukiwań, wciąż nie udało się odnaleźć jednej skutecznej metody terapii w omawianej grupie pacjentów. Wszelkie działania dobiera się zatem indywidualnie, maksymalnie wykorzystując potencjał danej metody oraz uwzględniając zdolności i zapotrzebowanie dziecka⁶.

Terapia czaszkowo-krzyżowa