W Polsce na cukrzycę choruje 2,5-3,0 mln osób. Stanowi to ok. 6% społeczeństwa. Stopa cukrzycowa rozwija się u ok. 15% chorych na cukrzycę. 85% dużych amputacji u pacjentów z cukrzycą jest spowodowanych stopą cukrzycową.

CELE ARTYKUŁU

Po przeczytaniu artykułu Czytelnik powinien umieć:

• rozpoznać sytuacje wymagające skierowania chorego na cukrzycę do chirurga w celu kwalifikacji do amputacji kończyny dolnej

• zlecić podstawową diagnostykę obrazową zmian niedokrwiennych kończyny dolnej u chorego na cukrzycę

• przedstawić strategię leczenia stopy cukrzycowej z uwzględnieniem leczenia zmian niedokrwiennych kończyny dolnej

Stopa cukrzycowa, powikłanie nieprawidłowo leczonej cukrzycy, może wystąpić u ok. 450 tys. pacjentów.¹ Krytyczne niedokrwienie stopy w cukrzycy często prowadzi do amputacji. Według szacunków w Polsce z powodu powikłań stopy cukrzycowej wykonuje się ok. 14 tys. amputacji rocznie,¹ w USA ok. 60 tys. amputacji rocznie, w Niemczech ok. 27 tys., a w Wielkiej Brytanii ok. 30 tys.² Mimo dużego postępu medycyny liczba wykonywanych amputacji z powodu stopy cukrzycowej utrzymuje się na wysokim poziomie i stale rośnie. Wynika to ze stałego wzrostu liczby chorych na cukrzycę oraz wydłużenia średniej długości życia.

Cukrzyca czterokrotnie zwiększa ryzyko wystąpienia przewlekłego obwodowego niedokrwienia kończyn (PAD – peripheral arterial disease). Obecność PAD u chorego na cukrzycę zwiększa o 70-80% ryzyko zgonu z powodu powikłań sercowo-naczyniowych w porównaniu z pacjentami, u których PAD nie występuje.²

Ryzyko amputacji kończyny dolnej u chorych na cukrzycę jest 10-16 razy większe niż u chorych z przewlekłym niedokrwieniem, u których nie rozpoznajemy cukrzycy. Krytyczne niedokrwienie kończyn występuje u 42% pacjentów z rozpoznaną cukrzycą.²

W cukrzycy najczęściej zajęte są małe naczynia poniżej kolana z rzadkim zajęciem odcinka aortalno-biodrowego. Często się zdarza, że niedrożne są naczynia podudzia przy zachowanej drożności tętnic samej stopy. U pacjentów z cukrzycą i PAD szybko rozwija się chromanie przestankowe i ból spoczynkowy. Najczęściej wiąże się to z neuropatią i powstaniem owrzodzenia troficznego oraz z zakażeniem w obrębie stopy.

Amputacje kończyn dolnych w przebiegu miażdżycy zarostowej i angiopatii cukrzycowej stanowią ok. 80% ogółu wykonywanych odjęć kończyn.¹ Wybór poziomu amputacji w przewlekłym niedokrwieniu kończyny stanowi dla chirurga poważny problem. Wynika to z trudności oceny ukrwienia kończyny w planowanym obszarze amputacji. Często amputacja powinna być poprzedzona operacją rekonstrukcyjną na układzie tętniczym przywracającą prawidłową perfuzję tkanek w miejscu cięcia chirurgicznego. Pozwala to na prawidłowe gojenie kikuta.