9. U kogo lekarz internista może podejrzewać zaburzenia lękowe?

Wiele osób z zaburzeniami lękowymi skarży się przede wszystkim na występowanie lęku. Jest to bardzo przykry objaw, dlatego pacjenci często mówią o nim jako o głównej dolegliwości. Często jednak chorzy z zaburzeniami lękowymi nie odczuwają „lęku psychicznego” lub nie potrafią poprawnie tego uczucia nazwać. Należy więc zwracać uwagę na somatyczne przejawy lęku. Chorzy najczęściej skarżą się na różnego rodzaju kłucia, mrowienia, drętwienia oraz przemieszczającą się falę gorąca (najczęściej w brzuchu, klatce piersiowej i na skórze głowy, choć możliwe są także inne lokalizacje). Pacjenci często sami sugerują możliwe ich zdaniem przyczyny dolegliwości, np. „zawał” lub „udar”, ich diagnoza jednak zwykle nie odpowiada charakterowi objawów. Trudno przy tym ustalić szczególne powiązania czasowe między stresującymi wydarzeniami a odczuwanymi dolegliwościami. Do innych bardzo typowych objawów zaburzeń lękowych (zwłaszcza w przypadku zespołu lęku napadowego) należą „poczucie umierania” oraz poczucie, że „zaraz stanie się ze mną coś strasznego”. Lękom często towarzyszy szybkie lub nierówne bicie serca, uderzenia gorąca, przekonanie pacjenta, że „zaraz zwymiotuje”. Równocześnie chory niemal zawsze twierdzi, że nie odczuwa lęku.

10. Jakie są maski somatyczne chorób psychicznych?

O maskach somatycznych mówi się najczęściej w przypadku depresji i zaburzeń lękowych. Pacjent nie odczuwa dolegliwości psychicznych, a całkowicie przenosi je w sferę somatyczną. W praktyce jednak rzadko zdarzają się tego typu sytuacje. Większość chorych odczuwa zarówno dolegliwości psychiczne, jak i somatyczne, ale somatyczne wydają się im najważniejsze. Najczęstsze są dolegliwości bólowe, typowe są zwłaszcza bóle w okolicy przedsercowej, opasujące bóle głowy, bóle brzucha, którym często towarzyszą luźne stolce, a także bóle, drętwienia i drżenia kończyn. Szczególnym rodzajem maski są zaburzenia snu. Trudno właściwie mówić, że są to dolegliwości czysto somatyczne, ale pacjenci często sugerują, że przyczyną złego snu są duszności lub nierówne bicie serca. Zdarzają się także bardzo nietypowe maski somatyczne, czasem wręcz przybierające postać urojeń depresyjnych. Jeden z moich pacjentów był przekonany, że ma uszkodzony staw biodrowy i z tego powodu nie mógł chodzić, izolował się, unikał rozmów itd. Staw był jednak zdrowy, a dolegliwości bezpowrotnie ustąpiły po podaniu leku przeciwdepresyjnego. Charakterystyczną cechą masek somatycznych jest nadmierne skupienie pacjenta na objawie. Zazwyczaj także wyniki badań nie potwierdzają anomalii lub przynajmniej tak dużego stopnia nieprawidłowości, jakiego można by się spodziewać na podstawie skarg.