Podstawową formą leczenia żylaków jest postępowanie zachowawcze, obejmujące eliminację czynników ryzyka, kompresjoterapię i farmakoterapię. W bardziej zaawansowanych postaciach należy stosować leczenie zabiegowe.

CELE ARTYKUŁU

Po przeczytaniu artykułu Czytelnik powinien umieć:

• rozpoznać żylaki kończyn dolnych

• wdrożyć leczenie zachowawcze

• rozpoznać sytuację wymagającą leczenia chirurgicznego

Choć w ostatnich latach coraz częściej stosuje się mniej inwazyjne techniki węwnątrznaczyniowe, to nadal klasyczny zabieg operacyjny stanowi ważną i tanią alternatywę, w której ryzyko działań niepożądanych i czas powrotu do aktywności fizycznej i zawodowej są podobne jak w przypadku laseroterapii.

Przed wdrożeniem leczenia zabiegowego należy wykonać badania dodatkowe, szczególnie oznaczenie wskaźnika kostka-ramię (ABI – ankle-brachial index) i badania przepływów w naczyniach żylnych kończyn dolnych z wykorzystaniem ultrasonografii doplerowskiej z podwójnym obrazowaniem (duplex doppler), umożliwiające wykluczenie innych schorzeń naczyniowych.

Przewlekłe zaburzenia żylne (PZŻ; CVD – chronic venous disorders) to zaburzenia czynności układu żył głębokich lub powierzchownych, wywołane niewydolnością zastawek żylnych z utrudnieniem odpływu lub bez, będące następstwem choroby wrodzonej lub nabytej.

Spośród licznych teorii powstawania żylaków dominującą rolę przypisuje się dwóm, tzn. teorii hemodynamicznej, zakładającej dominującą rolę nadciśnienia żylnego jako siły sprawczej, oraz teorii pierwotnego osłabienia ściany żylnej w następstwie działania czynników genetycznych i hormonalnych.¹ Choć obie teorie w wielu miejscach zazębiają się, to nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie o czynnik spustowy procesów prowadzących do rozwoju nadciśnienia żylnego i powstawania zmian w ścianach żył.

Czynniki ryzyka

Spośród czynników mogących prowadzić do rozwoju przewlekłych zaburzeń żylnych największe znaczenie przypisuje się procesom zaburzającym czynność naczyń żylnych. Należą do nich:

• Czynniki genetyczne – dziedziczenie skłonności do powstawania patologii żylnej obserwuje się głównie wśród kobiet. Może być ona związana z nieprawidłowym rozwojem włókien elastycznych i kolagenowych, ograniczoną wytrzymałością zastawek żylnych oraz zmianą gęstości receptorów dla hormonów płciowych w ścianie żył.
• Zakrzepica żylna – przebycie procesu zakrzepowego żył układu powierzchownego lub głębokiego upośledza trwale charakter przepływu w następstwie ograniczenia pojemności łożyska naczyniowego oraz na skutek trwałego upośledzenia wydolności zastawek żylnych. Z tego powodu przebycie zakrzepicy jest wskazaniem do wdrożenia przewlekłego leczenia zachowawczego lub przynajmniej poddania pacjentów intensywnej kontroli, umożliwiającej wykrycie wczesnych objawów zespołu pozakrzepowego.
• Uwarunkowania społeczne – czynnikami sprzyjającymi rozwojowi objawów chorobowych są: praca w pozycji stojącej lub siedzącej, nadwaga, noszenie butów na wysokich obcasach i obcisłej garderoby oraz nadmierna ekspozycja na ciepło.
• Szeroko pojęte zmiany hormonalne, na co wskazuje zwiększona zachorowalność kobiet na choroby żył w okresach zmian hormonalnych, np. w okresie dojrzewania i dojrzałości płciowej oraz przy okazji wdrożenia terapii hormonalnej. W okresie aktywności hormonalnej jajników zachorowalność na PZŻ jest wśród kobiet 6-krotnie większa niż u mężczyzn w tym samym przedziale wiekowym. Natomiast w okresie menopauzy, wraz z obniżeniem stężenia estrogenów i progesteronu częstość występowania nowych przypadków PZŻ u kobiet zmniejsza się, zbliżając się do takiej jak u mężczyzn (stosunek 1,5:1). Niezależnie od zmian zachorowalności okresowe zmiany stężeń hormonów płciowych u kobiet modyfikują nasilenie morfologicznych i subiektywnych objawów PZŻ, np. w postaci zwiększenia zastoju żylnego lub dolegliwości bólowych w obszarze teleangiektazji w czasie fazy lutealnej cyklu miesiączkowego, w pierwszym trymestrze ciąży oraz w trakcie stosowania leków hormonalnych.^1,2

Znaczenie pompy mięśniowej w rozwoju objawów PZŻ

Objawy kliniczne rozwijają się jako następstwo kaskady zdarzeń, którą inicjuje zaburzenie wydolności pompy mięśniowej. Prawidłowe współdziałanie elementów pompy, obejmujących żyły układu powierzchownego i głębokiego, żyły przeszywające oraz elemen...