Tabela 6. Kryteria klasyfikacyjne choroby zwyrodnieniowej stawów rąk*
Ból stawów rąk lub sztywność oraz 3 spośród 4 cech:
|
* Według 20. pozycji piśmiennictwa.
** Do tych 10 stawów należą: drugi i trzeci staw międzypaliczkowy dalszy, drugi i trzeci staw międzypaliczkowy bliższy i pierwszy staw nadgarstkowo śródręczny – obustronnie.
Postępowanie w chorobie zwyrodnieniowej stawów zależy od jej dominujących objawów i zwykle jest to terapia skojarzona (obejmuje edukację chorego, rehabilitację, fizjoterapię, interwencje psychospołeczne, metody refleksoterapii oraz farmakoterapię). Coraz popularniejsze stają się programy leczenia koordynowane przez chorych, obejmujące m.in. techniki relaksacyjne, terapię stresu, metody walki z bólem oraz programy rehabilitacji ruchowej. W przypadku choroby zwyrodnieniowej stawów dźwigających ciężar ciała u chorych z nadwagą i otyłością bardzo duże znaczenie ma redukcja masy ciała. W farmakoterapii stosuje się leki przeciwbólowe szybko- oraz wolnodziałające (SYSADOA – symptomatic slow acting drugs for osteoarthritis), a także leczenie dostawowe i wspomagające. Spośród leków szybkodziałających najczęściej podaje się NLPZ. Do grupy określanej jako SYSADOA zaliczają się m.in. preparaty chondroityny, glukozaminy oraz imbiru. Jeśli okazują się one nieskuteczne, to stosuje się leki opioidowe. W leczeniu dostawowym, zwłaszcza w przypadku udokumentowanego uszkodzenia chrząstki stawowej, można rozważyć tzw. wiskosuplementację, czyli dostawowe podanie preparatu kwasu hialuronowego. Zapalenie błony maziowej w przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów może wymagać dostawowego zastosowania glikokortykosteroidów.
Do chwili obecnej zalecenia dotyczące postępowania w poszczególnych lokalizacjach choroby zwyrodnieniowej stawów były publikowane pod auspicjami wielu organizacji, m.in. EULAR, ACR i Osteoarthritis Research Society International (OARSI). W tabelach 7-12 przedstawiono najnowsze rekomendacje dotyczące postępowania w chorobie zwyrodnieniowej stawów, opublikowane w 2012 przez ACR.17
Tabela 7. Zalecenia postępowania niefarmakologicznego u pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów rąk
Warunkowo* zaleca się:
|
* Brak silnych zaleceń; wykazano jedynie niewielki lub umiarkowany wpływ powyższych metod.
Tabela 8. Zalecenia leczenia farmakologicznego u pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów rąk
Warunkowo zaleca się stosowanie jednej lub więcej z poniższych opcji:
|
Warunkowo* nie zalecono stosowania:
|
| Warunkowo* u osób po 75. r.ż. sugeruje się stosowanie NLPZ miejscowo zamiast doustnie |
* Brak silnych zaleceń dla farmakologicznego leczenia choroby zwyrodnieniowej stawów rąk.
Tabela 9. Zalecenia postępowania niefarmakologicznego dla pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów kolanowych
Pacjentom z chorobą zwyrodnieniową stawów kolanowych zdecydowanie zaleca się:
|
Warunkowo zaleca się:
|
Brak zaleceń dotyczących:
|
* Zalecane tylko wtedy, gdy związany z chorobą zwyrodnieniową ból jest umiarkowany lub ciężki, a pacjent jest kandydatem do całkowitej endoprotezoplastyki stawu kolanowego, ale przeprowadzenie zabiegu nie jest możliwe ze względu na dodatkowe obciążenia lub brak zgody chorego.
Tabela 10. Zalecenia leczenia farmakologicznego w początkowym postępowaniu w chorobie zwyrodnieniowej stawów kolanowych*
Warunkowo zaleca się jedną lub więcej z poniższych opcji:
|
Warunkowo zaleca się niestosowanie u pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawu kolanowego:
|
Brak zaleceń dotyczących stosowania:
|
* Brak silnych zaleceń dla farmakologicznego leczenia choroby zwyrodnieniowej stawów kolanowych.
W przypadku niewystarczającej odpowiedzi na początkowe leczenie farmakologiczne należy zapoznać się z wynikami alternatywnych strategii leczenia.
Tabela 11. Zalecenia postępowania niefarmakologicznego u pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów biodrowych
Pacjentom z chorobą zwyrodnieniową stawów kolanowych zdecydowanie zaleca się:
|
Warunkowo zaleca się:
|
Brak zaleceń dotyczących:
|
Tabela 12. Zalecenia farmakologiczne dotyczące początkowego postępowania w chorobie zwyrodnieniowej stawów biodrowych*,**
Warunkowo zaleca się stosowanie jednej z poniższych opcji:
|
Warunkowo zaleca się niestosowanie u pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawu biodrowego:
|
Brak zaleceń dotyczących stosowania:
|
* Według 17. pozycji piśmiennictwa.
** Brak silnych zaleceń dla farmakologicznego leczenia choroby zwyrodnieniowej stawów biodrowych.
W przypadku niewystarczającej odpowiedzi na początkowe leczenie farmakologiczne należy zapoznać się z wynikami alternatywnych strategii leczenia.
Rekomendacje te opierają się na analizie opublikowanych wyników badań oraz opinii ekspertów. Podkreślono w nich znaczenie niefarmakologicznych metod leczenia choroby zwyrodnieniowej stawów. Kilka zapisów dotyczących farmakoterapii budzi kontrowersje, zwłaszcza w świetle ostatnich badań nad stosowaniem SYSADOA.
Ustalając optymalne postępowanie dla poszczególnych chorych, należy dostosować terapię do sytuacji klinicznej, uwzględnić własne doświadczenia oraz wziąć pod uwagę lokalne rekomendacje.