Hiperkaliemia jest jednym z najistotniejszych zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej organizmu. W homeostazie potasu kluczową rolę odgrywają nerki. Z tego też powodu hiperkaliemia występuje częściej u pacjentów z niewydolnością nerek, a także u chorych na cukrzycę oraz u osób w podeszłym wieku. Współczynniki zachorowania oraz śmiertelności związanych z hiperkaliemią znacznie wzrosły po tym, jak w terapii chorób sercowo-naczyniowych zaczęto powszechnie stosować leki ingerujące w układ RAA. Ostra hiperkaliemia jest zawsze stanem bezpośredniego zagrożenia życia. Dlatego tak ważne jest szybkie rozpoznanie hiperkaliemii oraz właściwa i zdecydowana interwencja lecznicza.

CELE ARTYKUŁU

Po przeczytaniu artykułu Czytelnik powinien umieć:

• rozpoznać hiperkaliemię

• wymienić sytuacje związane ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia hiperkaliemii

• wymienić leki mogące wywoływać hiperkaliemię

• rozpoznać sytuacje wymagające szpitalnego leczenia hiperkaliemii

• wdrożyć wstępne leczenie hiperkaliemii

Hiperkaliemia to stan, w którym stężenie potasu w surowicy przekracza 5,5 mmol/l. Jej przyczyną może być nadmierna podaż potasu, jego upośledzone wydalanie lub przemieszczenie z przestrzeni wewnątrzkomórkowej do zewnątrzkomórkowej.

Epizody nagłej hiperkaliemii mogą wywołać różne stany chorobowe, odwodnienie lub stosowane leki. Do hiperkaliemii mogą prowadzić takie stany chorobowe, jak: ostra i przewlekła niewydolność nerek, hipoaldosteronizm, kwasica metaboliczna towarzysząca wielu stanom nagłym, a także masywna hemoliza lub uszkodzenie tkanek po oparzeniach, rabdomiolizie oraz w zespole rozpadu (lizy) guza.

Objawy kliniczne hiperkaliemii są niespecyficzne i wiążą się głównie z zaburzeniami czynności mięśni, układu nerwowego lub krążenia. Ostra hiperkaliemia jest stanem zagrożenia życia, dlatego tak ważne jest szybkie rozpoznanie oraz właściwe leczenie.

Homeostaza potasu w ustroju

Potas jest głównym kationem wewnątrzkomórkowym, którego ok. 75% zasobów śródkomórkowych jest zlokalizowanych w mięśniach poprzecznie prążkowanych, a po ok. 7-8% w wątrobie i erytrocytach. W przestrzeni pozakomórkowej znajduje się 10% potasu ustrojowego, z czego niespełna 1% bezpośrednio w osoczu.^1,2 W warunkach fizjologicznych stężenie potasu wewnątrz komórek mieści się w zakresie 90-160 mmol/l, podczas gdy w płynie pozakomórkowym w granicach 3,5-5,5 mmol/l. Stąd stosunek stężenia potasu w płynie wewnątrzkomórkowym i zewnątrzkomórkowym wynosi 38:1.

Niskie stężenie potasu na zewnątrz komórek utrzymuje się dzięki odrębnym mechanizmom nerkowym i pozanerkowym. Kluczową rolę w utrzymaniu prawidłowego gradientu potasu po obu stronach błony komórkowej odgrywa ATP-aza sodowo-potasowa, która przemies...