Hepatologia
Diagnostyka zwiększonej aktywności aminotransferaz
dr n. med. Krzysztof Gutkowski, prof. dr hab. n. med. Marek Hartleb
W przypadku zwiększonej aktywności aminotransferaz alaninowej i asparaginianowej podstawę diagnostyki stanowi dokładne zebranie wywiadu, natomiast w badaniu przedmiotowym należy zwrócić uwagę na objawy wskazujące na marskość wątroby. Nie bez znaczenia jest także wielkość i tempo zmian aktywności aminotransferaz.
CELE ARTYKUŁU
Po przeczytaniu artykułu Czytelnik powinien umieć:
• przeprowadzić badanie podmiotowe i przedmiotowe u chorego ze zwiększoną aktywnością aminotransferaz
• wymienić choroby, którym towarzyszy wzrost aktywności aminotransferaz
• zlecić podstawowe badania w celu diagnostyki różnicowej najczęstszych przyczyn zwiększonej aktywności aminotransferaz
Aminotransferazy (alaninowa – AlAT [alanine aminotransferase] iasparaginianowa – AspAT [aspartate aminotransferase]) są enzymami zlokalizowanymi we wnętrzu hepatocytów iztego względu powszechnie wykorzystuje się je jako wskaźniki uszkodzenia tych komórek. Naruszenie integralności błony komórkowej hepatocytu przez czynnik uszkadzający powoduje wyciek aminotransferaz iwzrost ich aktywności wsurowicy. AlAT jest enzymem zlokalizowanym prawie wyłącznie wwątrobie, natomiast AspAT znajduje się wdużych ilościach także poza wątrobą, tj. wmięśniach szkieletowych, mięśniu sercowym, nerkach iinnych organach. Zakres prawidłowej aktywności wdanej populacji jest definiowany jako średnia ± dwa odchylenia standardowe. Ztego powodu uok. 2,5% osób należy liczyć się zpodwyższoną aktywnością aminotransferaz mimo niewystępowania choroby wątroby lub prawidłową ich aktywnością pomimo obecności patologii wątrobowej. Ostatnio kwestionuje się dotychczasowe normy aminotransferaz iproponuje dla AlAT obniżenie górnej granicy wartości referencyjnych do 30 j.m./l umężczyzn ido 19 j.m./l ukobiet.1
W przypadku łagodnego wzrostu aktywności aminotransferaz poszukiwanie przyczyny tej zmiany może odbywać się w trybie planowym. Wysokie wartości aminotransferazemii wymagają pilnej diagnostyki, ponieważ niepodjęcie leczenia może prowadzić do groźnych powikłań lub nawet zgonu.
W pracy przedstawiamy zasady diagnostyki zwiększonej aktywności aminotransferaz.
Diagnostyka zwiększonej aktywności aminotransferaz – zasady ogólne
Diagnostykę zwiększonej aktywności aminotransferaz należy rozpocząć od dokładnego zebrania wywiadu. Powinien on uwzględniać stosowane przez pacjenta leki, nie tylko te przepisywane na receptę, ale też dostępne bez recepty (OTC – over-the-counter),...
Do zapamiętania
Górna granica wartości referencyjnych dla AlAT wynosi 30 j.m./l u mężczyzn oraz 19 j.m./l u kobiet. Nieznaczne przekroczenie tych norm może wskazywać na metaboliczne lub alkoholowe stłuszczenie wątroby bądź zakażenie HCV.
AspAT nie jest enzymem swoistym dla wątroby.
Informacje demograficzne (płeć, wiek, praca zawodowa, aktywność pozazawodowa, dieta) oraz stosowanie leków i preparatów OTC mają ważne znaczenie dla ustalenia przyczyny hiperaminotransferazemii.
Utrzymywanie się hiperaminotransferazemii >6 miesięcy oznacza obecność przewlekłej choroby wątroby.
Najczęstszą przyczyną łagodnej hiperaminotransferazemii jest stłuszczenie wątroby na podłożu zespołu metabolicznego.
Najczęstszą przyczyną hiperaminotransferazemii z przewagą AspAT jest alkoholowa choroba wątroby.
Przyczyną łagodnej hiperaminotransferazemii mogą być choroby endokrynologiczne (nadczynność tarczycy, niewydolność nadnerczy, choroba Cushinga) oraz choroby zapalne jelit.
W celu wykluczenia przewlekłych zakażeń wirusami HBV i HCV oznacza się antygen HBs i przeciwciała anty-HCV, jednak w utajonych postaciach tych zakażeń wyniki klasycznych testów serologicznych mogą być ujemne.
Choroby zapalne wątroby przebiegające z łagodną lub umiarkowaną hiperaminotransferazemią nie powodują objawów klinicznych.
Aminotransferazy nie mają znaczenia rokowniczego w ostrym uszkodzeniu wątroby.
U chorych z marskością wątroby aktywność aminotransferaz może być prawidłowa.
W niektórych chorobach cholestatycznych stwierdza się wysoką aktywność aminotransferaz.
