Główną przyczyną śmiertelności ciężarnych są choroby układu krążenia, a wśród nich ważną rolę odgrywają wady strukturalne serca. Dzięki rozwojowi kardiochirurgii dziecięcej wzrasta liczebność obciążonych tymi wadami pacjentek, które osiągają wiek rozrodczy. U wielu z nich ciąża i poród przebiegają bez powikłań. Dla części okres ten stanowi jednak istotne zagrożenie.

CELE ARTYKUŁU

Po przeczytaniu artykułu Czytelnik powinien:

• przedstawić ogólną strategię postępowania z ciężarną z wadą serca

• rozpoznać sytuacje u ciężarnej z wadą serca wymagające skierowania chorej do kardiologa

• rozpoznać sytuacje u ciężarnej z wadą serca wymagające pilnego skierowania do szpitala

Do zadań lekarzy należy ocena i omówienie z pacjentką stopnia ryzyka związanego z ciążą oraz, jeśli to wskazane i możliwe, skierowanie przed zajściem w ciążę na zabieg korygujący zaburzenia hemodynamiczne. Następnie chorej takiej należy zapewnić wymaganą opiekę oraz zasugerować sposób i czas porodu. Gdy zaś ciąża jest przeciwwskazana, powinniśmy zalecić racjonalną antykoncepcję. Realizacja takiego zadania wymaga znajomości hemodynamiki ciąży i patofizjologii wady serca.

Epidemiologia

Wady serca stanowią jedną z głównych przyczyn śmiertelności ciężarnych. Dzięki postępowi opieki medycznej w Europie zniknęło praktycznie zagrożenie konsekwencjami choroby reumatycznej, wzrosła natomiast liczba pacjentek z wadami wrodzonymi serca osiągających wiek rozrodczy. W konsekwencji zmniejszyła się częstość groźnej przed kilkudziesięciu laty w czasie ciąży i porodu stenozy mitralnej, zwiększyła natomiast populacja kobiet ze złożonymi anomaliami anatomicznymi serca wiodącymi często do jego niewydolności, którym nierzadko towarzyszy wzmożone ciśnienie w krążeniu płucnym.^1-4

Planowanie ciąży

Jak uczy praktyka, żadna z tych sytuacji klinicznych nie stanowi przeszkody w rozpoczęciu życia seksualnego, dlatego rozmowa z pacjentką na temat możliwości zajścia w ciążę, szansy jej donoszenia, łączącego się z nią ryzyka oraz ewentualności przekazania wady potomstwu ma w tej grupie chorych istotne znaczenie. Jeśli według oceny doświadczonego kardiologa ciąża jest przeciwwskazana, mimo znanym nam powikłaniom związanym ze stosowaniem preparatów antykoncepcyjnych nie należy się wahać przed ich zaleceniem. Środki zawierające estrogeny nasilają bowiem ryzyko szczególnie groźnych w sinicy powikłań zakrzepowych, a preparaty z komponentą progesteronową zwiększają retencję płynów, co może nasilić niewydolność serca. W niektórych sytuacjach klinicznych, które omówione zostaną w dalszej części pracy, trzeba wybierać tzw. mniejsze zło. Ryzyko związane z ciążą bywa w nich czasami większe niż groźba powikłań wynikających z jej przeciwdziałania. Z drugiej strony kobietom z umiarkowanymi wadami należy zalecić nieodkładanie ciąży na później, wiadomo bowiem, iż zaawansowany wiek kobiety zwiększa ryzyko komplikacji.