Zaburzenia wydzielania hormonów zwykle skutkują wieloma nieswoistymi objawami dotyczącymi różnych narządów i układów, a szansą na ich skojarzenie jest wizyta w gabinecie internisty. Często powstaje wówczas pytanie, kiedy i od czego zacząć wstępną diagnostykę zaburzeń endokrynnych.

1. Jakie jest prawidłowe postępowanie w przypadku hirsutyzmu u nastolatki z prawidłowym cyklem miesiączkowym?

U nastolatki, podobnie jak w przypadku kobiety dojrzałej, przede wszystkim należy odpowiedzieć na dwa pytania. Po pierwsze, czy hirsutyzm ma charakter izolowany? A po drugie, jaki jest stopień jego nasilenia?

Do oceny stopnia hirsutyzmu służy skala Ferrimana-Gallweya.

U osób z izolowanym łagodnym hirsutyzmem prawdopodobieństwo wykrycia zaburzeń wymagających zmiany postępowania i wpływających istotnie na przebieg hirsutyzmu jest niskie i w związku z tym nie zaleca się diagnostyki w kierunku nadmiaru androgenów. Jest ona natomiast wskazana, gdy:

• hirsutyzm ma umiarkowane lub ciężkie nasilenie
• pojawił się nagle i/lub szybko się rozwija
• towarzyszą mu inne objawy, takie jak trądzik, skłonność do przetłuszczania się skóry, łysienie typu męskiego, otyłość centralna, acanthosis nigricans, powiększenie łechtaczki, zaburzenia miesiączkowania (u nastolatki z hiperandrogenizmem mogą występować one w postaci oligomenorrhea, wtórnego lub pierwotnego braku miesiączki lub skąpych krwawień). Istotne są również: wczesny skok pokwitaniowy ze stosunkowo niskim wzrostem końcowym, zmiana barwy głosu na męski i zwiększona muskulatura.

Hirsutyzm może towarzyszyć chorobom tarczycy, zespołowi Cushinga oraz gigantyzmowi i akromegalii. W obrazie klinicznym dominują wówczas objawy choroby podstawowej. Wstępna diagnostyka hirsutyzmu obejmuje oznaczenia stężeń testosteronu całkowitego, siarczanu dehydroepiandrosteronu (DHEA-S) i prolaktyny (PRL). Konieczne jest również wykonanie USG narządu rodnego.

2. Czy hormonalna terapia zastępcza (HTZ) zwiększa ryzyko zachorowania na nieswoiste zapalenie jelit: colitis ulcerosa i chorobę Leśniowskiego-Crohna?

Patofizjologia nieswoistych zapaleń jelit i udział w niej estrogenów nie zostały dotychczas w pełni poznane. W badaniu Nurses’ Health Study (NHS), w którym uczestniczyły kobiety stosujące HTZ, zarówno estrogenową, jak i estrogenowo-progestagenową, wykazano wzrost ryzyka wystąpienia colitis ulcerosa o 71%, nie stwierdzono natomiast zwiększonej zapadalności na chorobę Leśniowskiego-Crohna.¹ Jednocześnie w retrospektywnym badaniu kobiet z nieswoistymi zapaleniami jelit wykazano, że stosowanie HTZ po menopauzie wiąże się z mniejszą częstością występowania zaostrzeń chorób jelit.²