Wolna spoczynkowa akcja serca jest częsta u osób zdrowych. Może być jednak objawem niepokojącym, wymagającym wdrożenia procedur diagnostycznych oraz odpowiedniej, w niektórych przypadkach niezwłocznej terapii.

CELE ARTYKUŁU

Po przeczytaniu artykułu Czytelnik powinien umieć:

• rozpoznać sytuacje, w których bradykardia wymaga pilnej konsultacji kardiologicznej

Bradykardia, a więc wolna akcja serca (gr. bradýs – powolny i kardía – serce) jest najczęściej definiowana jako akcja serca w spoczynku poniżej 60/min. Parametr ten został przyjęty arbitralnie, a badania populacyjne wykazują, że spoczynkowa akcja serca u zdrowych osób w okresie czuwania może być często niższa w zależności od płci, wieku, pory dnia oraz od wydolności fizycznej; w czasie snu może osiągać jeszcze niższe wartości.^1,2 Nie należy więc wprowadzać pacjentów w niepokój tylko dlatego, że ich spoczynkowa akcja serca wynosi 50/min bez żadnych objawów. W praktyce klinicznej najczęstszą przyczyną owego niepokoju jest „półautomatyczny” opis badania holterowskiego – „Ależ panie doktorze, tu jest wyraźnie napisane, że mam okresy bradykardii…”. Co więcej, podwyższona spoczynkowa akcja serca (mimo że nie przekracza przyjętej również arbitralnie górnej granicy 90-100/min) wiąże się z podwyższonym ryzykiem zgonu niezależnie od przyczyny oraz zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych.^3-5 Udowodniono również korelację pomiędzy podwyższoną prawidłową częstością pracy serca w spoczynku a gorszym rokowaniem oraz upośledzeniem funkcji poznawczych w populacji pacjentów po udarze mózgu.⁶ Najprostszym wyjaśnieniem korzystnego wpływu umiarkowanej bradykardii jest fakt, że zwolnienie pracy serca powoduje zmianę stosunku pomiędzy okresem skurczu serca (szerokość zespołu QRS nie zmienia się istotnie wraz ze zwolnieniem akcji serca) a okresem rozkurczu, podczas którego zachodzi efektywna perfuzja wieńcowa, na korzyść tego ostatniego. Zjawisko to odpowiedzialne jest m.in. za korzyści związane ze stosowaniem leków β-adrenolitycznych u pacjentów z chorobą niedokrwienną serca. Pomimo niewątpliwych korzyści związanych z wolniejszą spoczynkową akcją serca niekiedy może ona być objawem wymagającym rozszerzenia diagnostyki oraz odpowiedniej, czasem bezzwłocznej terapii.

Bradykardia fizjologiczna czy patologiczna?

Najczęstsze przyczyny fizjologicznej spoczynkowej bradykardii to regularny trening fizyczny oraz wagotonia. U zawodowych sportowców trenujących dyscypliny wymagające dużej wydolności układu krążenia (kolarstwo, wioślarstwo, biegi długodystansowe, ...