Medykalizacja jest dynamicznie rozwijającym się procesem, który obejmuje coraz więcej aspektów naszego życia. Uchwycenie jego istoty ma kolosalne znaczenie dla zrozumienia postaw współczesnych pacjentów i zbudowania z nimi odpowiednich relacji, tak by proces diagnostyczno-terapeutyczny mógł przebiegać zgodnie z praktyką i doświadczeniem klinicznym.

CELE ARTYKUłU

Po przeczytaniu artykułu Czytelnik powinien umieć:

• Omówić proces medykalizacji, wskazując jego poziomy i aspekty

• Wskazać, jakie znaczenie ma tzw. teza medykalizacji w jego życiu zawodowym

• Przewidzieć – oprócz medycznych – także społeczno-psychologiczne konsekwencje swoich profesjonalnych działań

• Wykorzystać zdobytą wiedzę do krytycznego spojrzenia na zasadność leczenia określonych stanów i zachowań

Znaczenie socjologii medycyny w praktyce lekarskiej

Wiele współczesnych chorób ma podłoże środowiskowe i jest uwarunkowanych społecznie oraz kulturowo. Wiedza o wykształceniu, dochodach, przekonaniach i praktykach religijnych, stylu życia czy nawykach odgrywa istotną rolę podczas diagnozowania pacjenta, ale jest także cenną wskazówką w szerszym kontekście, populacyjnym. Umożliwia bowiem określanie tzw. grup ryzyka, zachowań w zdrowiu i w chorobie czy przewidywanie rozwoju epidemii i pandemii. W latach 60. XX w. pojawił się tzw. społeczny model choroby, który był konsekwencją procesów potwierdzających tezę o tym, iż zdrowie jest w dużej mierze wytworem społecznym. Chodzi tu przede wszystkim o:

1. zmianę w strukturze chorób – wzrost liczby chorób cywilizacyjnych

2. ścisłe relacje między przyrostem ludności, umieralnością spowodowaną określonym rodzajem chorób a industrializacją

3. przemiany rynku pracy prowadzące do zmian w strukturze zgonów według płci (spadek umieralności kobiet i wzrost umieralności mężczyzn)

4. zależność między poziomem życia a jakością zdrowia

5. przejęcie kontroli nad zdrowiem obywateli przez państwo.¹

Tej refleksji towarzyszyło pojawienie się subdyscypliny socjologicznej, jaką jest socjologia w medycynie (sociology in medicine). Głównym przedmiotem jej zainteresowania są społeczne uwarunkowania zdrowia i choroby oraz zachowań w zdrowiu i w chorobie. Równolegle z tym obszarem rozwijał się drugi, mieszczący się w głównym nurcie tradycyjnej refleksji socjologicznej, zajmujący się medycyną jako instytucją – socjologia medycyny (sociology of medicine).² W Polsce najczęściej mówi się o socjologii medycyny, rozumiejąc pod tym terminem obszar zainteresowania zarówno socjologii w medycynie, jak i socjologii medycyny.