Jak dobrze przekazywać złe wieści

Złe wiadomości to „jakiekolwiek informacje, które niekorzystnie i w poważnym stopniu wpływają na przyszłość osoby, której dotyczą”.22 Diagnoza otępienia niewątpliwie spełnia kryteria „złych wieści”. Osoba je przekazująca jest w szczególnej psychologicznej sytuacji. Według badań odczuwa zespół negatywnych emocji, tj.: lęk, napięcie związane z poczuciem odpowiedzialności oraz obawę przed negatywnymi konsekwencjami.22 Ponadto osoba przekazująca złe informacje staje też przed wyzwaniem poradzenia sobie z negatywnymi emocjami, których doświadcza odbiorca informacji (sam pacjent lub opiekun). Dla potrzeb lekarzy onkologów i ich pacjentów zaproponowano strategię SPIKES, czyli rozpisany na sześć etapów schemat przeprowadzania rozmowy zawierającej „złe wieści”. SPIKES składa się z następujących kroków: 1. S – SETTING UP the interview, czyli przygotowanie rozmowy (m.in. zarezerwowanie odpowiedniej ilości czasu i zorganizowanie odpowiedniego miejsca, przemyślenie trudności, które mogą się pojawić w trakcie rozmowy); 2. P – assessing the patient’s PERCEPTION, etap polegający na ocenie wyjściowego stanu wiedzy i nastawienia/punktu widzenia pacjenta; 3. I – obtaining the patient’s INVITATION – to otrzymanie zgody/zaproszenia do dalszej rozmowy od pacjenta; 4. K – giving KNOWLEDGE and information to the patient, czyli udzielanie pacjentowi informacji o diagnozie; 5. E – addressing the patient’s EMOTIONS with empathic responses – empatyczna odpowiedź na emocje pacjenta; 6. S – strategy and summary – strategia dalszego postępowania i podsumowanie.21 Wartością SPIKES jest zwrócenie uwagi na konieczność dowiadywania się, jakie są potrzeby pacjenta (np. co do zakresu informacji, które jest w stanie przyjąć). Ponadto w strategii tej dużo uwagi poświęca się umiejętnościom takim, jak akceptacja i przyjmowanie emocji pacjenta. Opisane są również konkretne przykłady empatycznych zachowań i wypowiedzi lekarza.

W sytuacji przekazywania diagnozy otępienia pojawiają się dodatkowe elementy, nieobecne w standardowym informowaniu o rozpoznaniu onkologicznym: 1. w sytuacji tej niemal zawsze bezpośrednio uczestniczy większa liczba osób niż tylko lekarz i pacjent; przekazanie diagnozy dotyczy też rodziny lub innych opiekunów, np. pracowników socjalnych; 2. diagnoza otępienia nie jest pojedynczym faktem, ale złożoną wiedzą, kolejne informacje związane z rozpoznaniem pojawiają się w miarę postępów choroby; 3. przekazywanie informacji o chorobie jest procesem wymagającym czasu – także ze względu na możliwości poznawcze pacjenta. W przypadku pacjenta w grę mogą wchodzić również wspomniane już wcześniej psychologiczne mechanizmy radzenia sobie z trudnymi emocjami. W obu tych przypadkach nabywanie wiedzy o chorobie jest zazwyczaj rozłożone w czasie. Przejście przez ten proces osoby chorej i jego najbliższych wymaga wsparcia, a czasem również interwencji terapeutycznej psychologa czy psychiatry. Dla klinicysty przydatna może być superwizja, a przede wszystkim szkolenia rozwijające jego umiejętności w komunikowaniu diagnozy otępienia. Postulat dodatkowego, praktycznego szkolenia rozwijającego umiejętności komunikowania diagnozy otępienia wydaje się możliwy do wprowadzenia w życie i dotyczyć może zarówno psychologów, jak i lekarzy, którzy obecnie najczęściej stają przed wyzwaniem: „jak dobrze przekazać złe wieści”.

Do góry