Zespół niespokojnych nóg jest częstym schorzeniem zaburzającym sen pacjentów i obniżającym ich jakość życia. Ze względu na swoje rozpowszechnienie jest istotnym problemem klinicznym.

CELE ARTYKUŁU

Po przeczytaniu artykułu Czytelnik powinien:

• umieć rozpoznać zespół niespokojnych nóg i przeprowadzić konieczne badania dodatkowe

• włączyć odpowiednie leczenie I rzutu

• wyselekcjonować pacjentów wymagających konsultacji neurologicznej i ewentualnego poszerzenia diagnostyki w warunkach pracowni badań snu

Definicja i obraz kliniczny

Zespół niespokojnych nóg (ZNN; RLS – restless legs syndrome) jest czuciowo-ruchowym zespołem neurologicznym, cechującym się typowym, okołodobowym rytmem występowania objawów, prowadzącym do zaburzeń snu. Jest to bardzo częsty, a jednocześnie zbyt rzadko rozpoznawany zespół chorobowy. Jego rozpowszechnienie w populacji ogólnej wynosi 5-7%.¹

Podstawowym objawem klinicznym ZNN jest uczucie przymusu poruszania kończynami dolnymi, któremu towarzyszą inne nieprzyjemne doznania czuciowe. Objawy pojawiają się w spoczynku (siedzenie, leżenie), natomiast poruszanie się przynosi częściowe lub całkowite ustąpienie dolegliwości (które nawracają natychmiast po przerwaniu aktywności ruchowej). Objawy typowo występują wieczorem bądź w nocy, przez co prowadzą do zaburzeń snu (trudności z zasypianiem, wybudzenia w ciągu nocy).

ZNN cechuje się rodzinnym występowaniem: u 50-60% pacjentów w wywiadzie rodzinnym można stwierdzić ZNN wśród krewnych I stopnia. Typowym zjawiskiem dla tej choroby jest ustępowanie objawów pod wpływem leczenia dopaminergicznego. U 70-90% pacjentów stwierdza się okresowe ruchy kończyn we śnie (PLMS – periodic limb movements in sleep). Są to stereotypowe ruchy kończyn pojawiające się podczas snu, przypominające odruch ucieczki (czyli szybkie cofanie kończyny dolnej np. po nagłym ukłuciu). Ruchy trwają od 0,5 do 5 sekund, występują w seriach co najmniej 4 ruchów, przy interwale pomiędzy ruchami wynoszącym od 5 do 90 sekund. Objawy ZNN nasilają się z biegiem lat, prowadząc do coraz poważniejszych zaburzeń snu. W badaniu neurologicznym nie stwierdza się ogniskowych objawów uszkodzenia obwodowego i ośrodkowego układu nerwowego.^2,3

Powyższe objawy stały się podstawą sformułowania w 2003 r. głównych i dodatkowych kryteriów diagnostycznych oraz współwystępujących cech klinicznych ZNN.⁴ Kryteria te, stanowiące złoty standard w rozpoznawaniu ZNN, przedstawiono w tabeli 1 .

ZNN może być pierwotny lub wtórny. Te dwa podtypy nie różnią się od siebie klinicznie, poza tym że w przypadku wtórnego ZNN objawy pojawiają się gwałtownie i szybko narastają. Sytuacjami klinicznymi, które prowadzą do wtórnego ZNN, są: niedobór że...