Podejmując decyzje o zalecaniu badań, trzeba ocenić nie tylko ich efektywność, czułość i swoistość, ale również uciążliwość dla badanego i, co nie jest bez znaczenia, koszt, czyli to, co nazywa się efektywnością kosztową (cost effectiveness).

CELE ARTYKUŁU

Po przeczytaniu artykułu Czytelnik powinien:

• rozumieć koncepcję organizowania badań przesiewowych

• wymienić badania przesiewowe o udowodnionej skuteczności

• zlecić badania przesiewowe u osoby po 50 r.ż., zinterpretować ich wyniki i przedstawić je osobie poddanej badaniom

• potrafić zidentyfikować osoby wymagające częstszego wykonywania badań

Badania przesiewowe to termin, który jest interpretowany albo jako określone badanie wykonywane w grupie pacjentów w celu rozpoznania lub częściej wykluczenia choroby, albo zespół badań wykonywanych u konkretnego pacjenta w celu określenia jego stanu zdrowia.

Klasyczne określenie badań nazywane z angielskiego skriningiem (oryginalnie „screening”) polega na objęciu określonej populacji wiekowej, o określonej płci badaniem lub zespołem badań, które mają na celu albo wykrycie choroby we wczesnej fazie, albo stwierdzenie stanów zwiększających ryzyko wystąpienia określonego schorzenia.

Koncepcja profilaktycznych badań przesiewowych jest oparta na:

1. określeniu, która choroba jest istotnym problemem zdrowotnym w skali społecznej

2. stwierdzeniu dla tego schorzenia fazy zapowiadającej jego wystąpienie lub stwierdzeniu wczesnych objawów

3. istnieniu łatwo dostępnych (organizacyjnie i ekonomicznie) badań pozwalających wykryć objawy

4. istnieniu dowodów, że działania zapobiegające lub leczenie schorzenia we wczesnej fazie mają istotny wpływ na dalsze losy pacjenta.

Historia badań przesiewowych rozpoczyna się dopiero w latach 60. ubiegłego wieku, prawie 40 lat po wynikach badań Papanicolaou, który stwierdził zmiany w badaniu cytologicznym rozmazu pobranego z szyjki macicy prowadzące do wystąpienia raka.

American Cancer Society zarekomendowało włączenie badania cytologicznego do badań przesiewowych w latach 60. ubiegłego wieku, a badania mammograficznego w 1976 roku.

BADANIE PRZESIEWOWE WEDŁUG NARODOWEGO PROGRAMU ZWALCZANIA CHORÓB NOWOTWOROWYCH W POLSCE

Zapadalność na nowotwory w Polsce oraz w innych państwach rośnie, zwłaszcza w grupie po 50 r.ż. U kobiet szczyt zapadalności na nowotwory obserwujemy w wieku 50-64 lat, a u mężczyzn stwierdza się dwa szczyty zapadalności – w wieku 60-64 i 70-74 lat.

Te grupy wiekowe są częściowo objęte badaniami przesiewowymi zgodnymi z Narodowym Programem Zwalczania Chorób Nowotworowych. Program ten w końcu XX wieku pozwolił na wprowadzenie populacyjnego skriningu dla raka szyjki macicy i raka piersi. Części...