Drgania mechaniczne mogą negatywnie wpływać na cały organizm. W działaniach prewencyjnych choroby wibracyjnej bardzo ważną rolę odgrywa zarówno odpowiednio prowadzona profilaktyka medyczna, jak i działania organizacyjno-techniczne podejmowane przez pracodawców.

CELE ARTYKUŁU

Po przeczytaniu artykułu Czytelnik powinien:

• rozpoznać objawy mogące wskazywać na chorobę wibracyjną
• wdrożyć podstawową diagnostykę w celu rozpoznania/wykluczenia choroby wibracyjnej
• omówić strategię zapobiegania i leczenia choroby wibracyjnej
  
  

Drgania mechaniczne (wibracje) są zjawiskiem fizycznym charakteryzującym się rozprzestrzenianiem się niskoczęstotliwościowych drgań akustycznych w ośrodkach stałych i przekazywaniu ich do organizmu człowieka przez określoną część ciała będącą w bezpośrednim kontakcie z drgającym ośrodkiem (źródłem drgań). Drgania te przenoszone z układów drgających do organizmu człowieka mogą negatywnie oddziaływać głównie w miejscu kontaktu organizmu ze źródłem drgań lub wpływać na cały organizm.

W związku z tym stosuje się umowny podział drgań mechanicznych na drgania miejscowe i ogólne.

Źródłem drgań miejscowych są głównie:

• ręczne narzędzia drgające o napędzie pneumatycznym, hydraulicznym, spalinowym lub elektrycznym, takie jak młotki pneumatyczne, ubijaki mas formierskich i betonu, nitowniki, wiertarki udarowe, szlifierki, piły łańcuchowe
• przedmioty trzymane w rękach poddawane obróbce na urządzeniach stacjonarnych (w procesach szlifowania, gładzenia, polerowania)
• dźwignie sterujące maszyn i pojazdów obsługiwane ręcznie.
  
  

Natomiast źródłami drgań o działaniu ogólnym są:

• podłogi, podesty, pomosty w halach produkcyjnych i w innych pomieszczeniach, w których zlokalizowane są stanowiska pracy
• platformy
• siedziska i podłogi środków transportu (samochodów, ciągników, autobusów, tramwajów, trolejbusów oraz pojazdów kolejowych, statków, samolotów itp.)
• siedziska i podłogi maszyn budowlanych (np. do robót ziemnych, fundamentowania, zagęszczania gruntów).

Epidemiologia

Problem narażenia na drgania mechaniczne pojawił się na przełomie XIX i XX wieku, kiedy to na szerszą skalę wprowadzono narzędzia udarowe w górnictwie. Po raz pierwszy na świecie w 1911 r. Loriga opisał chorobę wibracyjną manifestującą się objawem białych palców. Od 1947 r. we Francji chorobę Kienböcka oraz niektóre zmiany zwyrodnieniowe traktuje się jako chorobę wibracyjną. W Polsce pierwsze większe badania dotyczące działania drgań mechanicznych na organizm ludzki u górników kopalń węgla kamiennego prowadził Jonas pod koniec lat 40. Od 1968 r. zespół wibracyjny znajduje się w oficjalnym wykazie chorób zawodowych w Polsce. Według Centralnego Rejestru Chorób Zawodowych Instytutu Medycyny Pracy w Łodzi w 2012 r. zespół wibracyjny stwierdzono w 81 przypadkach (3,4%) wszystkich rejestrowanych chorób zawodowych, a w 2013 r. w 36 przypadkach (1,6%).