Duszność jest subiektywnym nieprzyjemnym odczuciem utrudnienia oddychania, braku powietrza lub krótkiego oddechu. Występuje zarówno w wielu stanach chorobowych, jak i u osób zdrowych. Często towarzyszy jej lęk i przerażenie.

CELE ARTYKUŁU

Po przeczytaniu rozdziału Czytelnik powinien umieć:

• wymienić choroby powodujące ostrą duszność
• zlecić diagnostykę różnicową duszności
• rozpoznać sytuację wymagającą skierowania do innych specjalistów
• podjąć decyzję w sytuacji wymagającej pilnego skierowania chorego do szpitala

Według American Thoracic Society (ATS) duszność definiuje się jako subiektywny dyskomfort oddychania, na który składają się jakościowo różne odczucia o zmiennym nasileniu. Doznanie to jest wynikiem interakcji wielu czynników fizjologicznych, psychologicznych, socjalnych i środowiskowych, może również wywoływać wtórne reakcje fizjologiczne i behawioralne.^1,2

Powyższa definicja określa szeroko zakres doznań związanych z oddychaniem, ale już na samym początku należy odróżnić duszność jako objaw podmiotowy zgłaszany przez pacjenta od zwiększonej pracy mięśni oddechowych – objawu przedmiotowego, który często towarzyszy duszności. Wzmożona praca mięśni oddechowych najczęściej występuje podczas nasilonego wysiłku fizycznego u osób zdrowych. Podobne odczucie występuje u osób przebywających na znacznej wysokości nad poziomem morza. W obu przypadkach uczucie „braku powietrza” związane z wysiłkiem oddechowym jest nieprzyjemne i ogranicza aktywność życiową. Są to sytuacje fizjologiczne, czasami określane jako duszność fizjologiczna.

W różnicowaniu duszności istotne znaczenie ma czas, w jakim się rozwinęła i objawy jej towarzyszące. W przypadku nagłej duszności szybka ocena sytuacji, znalezienie przyczyny (np. aspiracja ciała obcego) i odpowiednie działanie w krótkim czasie mogą uratować życie.

Klasyfikacja duszności

W zależności od czasu, w jakim się rozwinęła, duszność może być ostra lub przewlekła. Przewlekła duszność została zdefiniowana jako uczucie niedostatku powietrza utrzymujące się ponad miesiąc.

W związku z nasileniem duszność dzielimy na spoczynkową i wysiłkową. Pomocne w ocenie nasilenia duszności są skale punktowe wykonywane przez lekarzy, np. Medical Research Council (MRC) (tab. 1), lub wypełniane przez pacjenta, np. skala Borga³ (tab. 2) i kwestionariusze jakości życia.

Ponadto w zależności od pozycji ciała, w której duszność się pojawia, określana jest inną nazwą.

Orthopnoë to duszność występująca w pozycji leżącej, ustępująca w pozycji siedzącej lub stojącej. Platypnea oznacza duszność nasilającą się w pozycji siedzącej lub stojącej.