Szmery nad sercem są częste. Nie zawsze muszą mieć znaczenie patologiczne, ale mogą wskazywać na istotną wadę zastawkową lub inne nieprawidłowości strukturalne w sercu. Umiejętności identyfikacji zjawisk osłuchowych nad sercem przez lekarzy powinny być przedmiotem systematycznego szkolenia.

CELE ARTYKUŁU

Po przeczytaniu artykułu Czytelnik powinien umieć:

• rozpoznać na podstawie osłuchiwania serca przypadki szmerów wymagające skierowania do dalszej diagnostyki kardiologicznej
• rozpoznać na podstawie osłuchiwania serca przypadki niewymagające skierowania do dalszej diagnostyki kardiologicznej

Wprowadzenie

Osłuchiwanie serca jest jedną z najbardziej przydatnych technik, którą może wykorzystywać lekarz do wykrywania nieprawidłowości w sercu, i pozostaje najczęściej stosowaną metodą przesiewowego wykrywania wad zastawkowych. Szmer skurczowy jest jednym z najczęstszych zjawisk osłuchowych stwierdzanych nad sercem. Wykrywa się go w którymś momencie życia u większości dzieci i nawet połowy osób dorosłych.¹ Łagodne (niewinne, czynnościowe) szmery skurczowe są dość częste. Stwierdza się je u 50-90% dzieci i 15-44% młodych osób dorosłych.² Wśród dzieci ze szmerem kierowanych do kardiologa lub na badanie echokardiograficzne istotne nieprawidłowości stwierdza się tylko u 20-30% pacjentów.³ Wśród osób w starszym wieku częstość występowania szmerów skurczowych wynosi 29-60%, a w większości przypadków w badaniu echokardiograficznym nie stwierdza się istotnych nieprawidłowości.⁴ Szmer nad sercem nie musi mieć znaczenia patologicznego, ale może wskazywać na istotną wadę zastawkową lub inne nieprawidłowości strukturalne w sercu albo też tłumaczyć objawy kliniczne występujące u pacjenta. Biorąc pod uwagę dużą częstość występowania szmerów, które nie mają istotnego znaczenia klinicznego, lekarz podstawowej opieki zdrowotnej może mieć trudności z ustaleniem, którzy pacjenci ze szmerem wymagają skierowania do specjalisty, zwłaszcza jeżeli nie ma innych objawów podmiotowych i przedmiotowych, które wskazywałyby na chorobę serca.

Problemem jest również pogarszanie się umiejętności lekarzy w zakresie osłuchiwania serca.⁵ Publikowano dane wskazujące na niedostateczną zdolność identyfikacji zjawisk osłuchowych nad sercem przez szkolących się lekarzy, np. rezydentów chorób wewnętrznych i medycyny rodzinnej,⁶ ale wykazano również, że te umiejętności można poprawić przez odpowiednie szkolenie w zakresie rozpoznawania zjawisk osłuchowych nad sercem.⁷

Ogólna charakterystyka szmerów nad sercem