Typową manifestacją kliniczną żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej (ŻChZZ) jest zakrzepica żył głębokich kończyn dolnych i/lub zatorowość płucna. Szacuje się, że w Anglii ponad 25 tys. zgonów rocznie spowodowanych jest ŻChZZ związaną z hospitalizacją na oddziałach zachowawczych lub zabiegowych. Wielu z nich można by uniknąć, stosując właściwe zasady profilaktyki przeciwzakrzepowej.^1,2

Wprowadzenie

Mimo przekonujących danych bazujących na dowodach naukowych, profilaktykę przeciwzakrzepową stosuje się tylko u 50% kwalifikujących się do niej pacjentów. Wielu lekarzy wydaje się nieświadomych ryzyka ŻChZZ u osób hospitalizowanych.^3,4 W 2007 r. The National Institute for Health and Care Excellence (NICE) opublikował wytyczne dotyczące profilaktyki ŻChZZ u pacjentów chirurgicznych, w 2010 – u hospitalizowanych na oddziałach zabiegowych i zachowawczych. Zaktualizowano je w czerwcu 2015 r.^5-7 Zalecenia opracowano na podstawie systematycznego przeglądu literatury, uwzględniając wyniki randomizowanych badań kontrolowanych, a jeśli nie było dowodów z badań naukowych – na opinii ekspertów.

Ocena ryzyka ŻChZZ i ryzyka krwawienia

Pierwszym elementem profilaktyki przeciwzakrzepowej powinna być ocena ryzyka ŻChZZ i jednoczesna ocena ryzyka krwawienia. Należy ją przeprowadzić u każdego chorego w momencie przyjęcia do szpitala. Pacjenta hospitalizowanego zalicza się do grupy podwyższonego ryzyka ŻChZZ, jeśli:

• jest unieruchomiony w łóżku
• jest niezdolny do poruszania się bez dodatkowej pomocy
• spędza większość doby w łóżku lub pozycji siedzącej przez 3 dni lub dłużej
• ma ograniczoną zdolność poruszania się i co najmniej jeden z czynników ryzyka ŻChZZ (tab. 1).

Pacjenci poddawani zabiegom chirurgicznym lub po urazie mają zwiększone ryzyko ŻChZZ, jeśli:

• operacja przeprowadzana jest w znieczuleniu ogólnym, trwa >90 min lub >60 min i zabieg dotyczy miednicy lub kończyny dolnej
• operacja jest przeprowadzana ze wskazań życiowych i dotyczy jamy brzusznej, z powodu ostrego stanu zapalnego lub objawów ostrego brzucha
• spodziewane jest istotne unieruchomienie pacjenta po operacji
• obecny jest ≥1 czynnik ryzyka ŻChZZ (tab. 1).

U wszystkich chorych przed podaniem leków w profilaktyce przeciwzakrzepowej należy ocenić ryzyko krwawienia. Jeśli istnieją jakiekolwiek czynniki ryzyka krwawienia (tab. 2), nie powinno się wdrażać farmakoterapii do momentu, kiedy ryzyko ŻChZZ nie przeważy nad ryzykiem krwawienia. Po wdrożeniu profilaktyki przeciwzakrzepowej zaleca się ponowną ocenę ryzyka ŻChZZ i krwawienia przez 24 h od przyjęcia do szpitala oraz w każdym przypadku, gdy stan pacjenta ulega zmianie.