Choroby zapalne i niezapalne układu kostno-stawowego to heterogenna grupa chorób, w których szczególne znaczenie mają obraz kliniczny i właściwa interpretacja badań dodatkowych z zakresu podstawowych testów laboratoryjnych oraz stwierdzenie specyficznych autoprzeciwciał.

CELE ARTYKUŁU

Po przeczytaniu artykułu Czytelnik powinien umieć:

• przeprowadzić badanie podmiotowe i przedmiotowe u osoby z bólem i obrzękiem stawów
• wdrożyć podstawową diagnostykę różnicową bólu i obrzęku stawów i zinterpretować jej wyniki
• wdrożyć podstawowe leczenie bólu i obrzęku stawów w zależności od rozpoznania
• rozpoznać przypadki bólu i obrzęku stawów wymagające pilnej konsultacji u innych specjalistów

Wstęp

Do chorób, w których szczególne znaczenie ma określenie profilu autoprzeciwciał, zalicza się toczeń rumieniowaty układowy (TRU), mieszaną chorobę tkanki łącznej, zapalenie wielomięśniowe, zespół Sjögrena czy twardzinę. W przypadku reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS) przez lata uznanym wskaźnikiem w diagnostyce był czynnik reumatoidalny. Występuje on jednak w wielu chorobach i dopiero odkrycie znaczenia zjawiska cytrulinacji białek i powstawania przeciwciał dla cytrulinowanych peptydów wpłynęło na postęp w diagnostyce RZS. W badaniach obrazowych stopniowo zyskiwały na znaczeniu nowsze niż klasyczne badanie radiologiczne, takie jak ultrasonografia (USG) czy rezonans magnetyczny (MR) pozwalające ocenić aktywność zapalenia i rozpoznać chorobę na jej wczesnym etapie. Nie znaczy to, że badanie radiologiczne (RTG) zostało całkowicie zastąpione przez USG czy MR – nadal stanowi ważny element diagnostyki czy prognozowania. W artykule omówiono znaczenie podstawowych badań laboratoryjnych oraz obrazowych. Przedstawiono również w zarysie najczęściej stosowane leki w leczeniu chorób reumatycznych.

Podstawowe badania laboratoryjne

Do podstawowych badań laboratoryjnych nadal ważnych w diagnostyce chorób stawów zalicza się badania markerów stanu zapalnego: odczyn opadania krwinek czerwonych (OB) i oznaczenie stężenia białka C-reaktywnego (CRP – C-reactive protein). Odchylenia...

Badania immunologiczne

Do badań od lat uznanych w diagnostyce chorób reumatycznych należy oznaczenie czynnika reumatoidalnego (RF – rheumatoid factor) klasycznie w klasie IgM. Wiadomo jednak, że RF nie jest swoisty tylko dla RZS i występuje w wielu chorobach o podłożu zapalnym (tab. 1).

Szczególne znaczenie w ostatnich latach miało odkrycie przeciwciał dla cytrulinowanych białek i zastosowanie w praktyce przeciwciała anty-CCP jako swoistego wskaźnika rozwoju RZS. Czułość i swoistość testów II generacji dla przeciwciał anty-CCP je...