Wiele form środków kontrastujących jest używanych w radiologii do poprawienia jakości obrazowania. Podobnie jak w przypadku innych farmaceutyków ich stosowanie nie jest pozbawione ryzyka.

Wprowadzenie

Chociaż reakcje niepożądane są rzadkie i w większości przypadków łagodne, nie można zapominać o sporadycznych ciężkich, a nawet zagrażających życiu powikłaniach.

Aby zapobiec reakcjom niepożądanym po podaniu środków kontrastujących, kluczowe jest:

• upewnienie się, że podanie danego środka jest zgodne ze wskazaniami oraz odpowiednie dla stanu pacjenta
• zidentyfikowanie czynników ryzyka
• odpowiednie przygotowanie pacjenta przed badaniem.

Czynniki ryzyka powikłań po podaniu środków kontrastujących

Alergia

Wcześniejsza reakcja alergiczna na środki kontrastujące wiąże się z 5-krotnym wzrostem ryzyka kolejnej takiej reakcji. Predyspozycje alergiczne powinny być brane pod uwagę w przypadku istotnych postaci alergii, takich jak reakcja anafilaktyczna na jeden lub więcej alergenów. Nie ma dowodów naukowych na korelacje rodzaju alergii z prawdopodobieństwem wystąpienia reakcji na środki kontrastujące. Większość form atopii wiąże się z 2-3-krotnie zwiększonym ryzykiem reakcji alergicznej.

Astma

Zwiększa ryzyko reakcji niepożądanych, szczególnie związanych z układem oddechowym.

Choroby nerek

Głównym powikłaniem po podaniu środków kontrastujących jest ryzyko nefropatii po zastosowaniu środka kontrastującego (CIN – contrast induced nephropathy).

Jodowe środki kontrastujące

Najważniejszym i najlepiej zbadanym czynnikiem ryzyka CIN jest niewydolność nerek. Szacunkowy współczynnik filtracji kłębuszkowej (eGFR – estimated glomerular filtration rate), wyliczony ze stężenia kreatyniny w surowicy, jest najlepszą metodą oszacowania czynności nerek przed podaniem środka kontrastującego. Najnowsze wytyczne towarzystw American College of Radiology (ACR) oraz European Society of Urogenital Radiology (ESUR) przedstawiają następujące wartości graniczne eGFR, poniżej których występuje istotne ryzyko CIN (tab. 1).

Odstęp pomiędzy kolejnymi podaniami środków kontrastujących nie powinien być krótszy niż 24 h, z wyjątkiem uzasadnionych sytuacji nagłych (ACR).

Istotne jest prawidłowe nawodnienie pacjenta przed badaniem.

Środki kontrastujące na bazie gadolinu

Nie są czynnikiem ryzyka dla CIN. Unikalną jednostką chorobową dla środków na bazie gadolinu jest nefrogenne włóknienie układowe (NSF – nephrogenic systemic fibrosis). Występuje ono w ciągu dni, miesięcy, a w rzadkich przypadkach nawet kilka lat p...