Zachowanie Romów w placówkach opieki zdrowotnej i stosunek tej grupy do pracowników opieki medycznej wynika z obowiązujących zasad kulturowych, tzw. kodeksu romanipen.

CELE ARTYKUŁU

Po przeczytaniu artykułu Czytelnik powinien wiedzieć:

• kim są Romowie
• jaka jest różnica pomiędzy Romem a Cyganem
• jak kodeks romanipen oraz związany z nim system skalań regulują zachowania Romów zarówno w środowisku własnym, jak i w kontakcie ze światem zewnętrznym
• jaka jest pozycja kobiety w społeczeństwie romskim
• jaki wpływ mają romanipen oraz system skalań na zachowania Romów podczas pobytu w placówkach opieki zdrowotnej

Wstęp

Romowie są jedną z liczniejszych grup mniejszościowych mieszkających w Polsce, z którą mogą spotkać się pracownicy systemu opieki zdrowotnej wykonujący swoje obowiązki zarówno w poradni POZ, jak i w szpitalu. W stosunku do tej grupy mniejszościowej narosło jednak wiele negatywnych stereotypów, które mają niekiedy wpływ również na relacje między lekarzem i pomocniczym personelem medycznym a pacjentem romskim. Dlatego też celem tego artykułu jest przedstawienie informacji na temat kultury Romów, aby pomóc w lepszym zrozumieniu sposobu myślenia i zachowania romskich pacjentów. Informacje te nie mają jednak charakteru uniwersalnego. Romowie nie są bowiem grupą jednolitą. Dodatkowo od lat 90. XX w. zauważa się istotne zmiany zachodzące w obrębie romskich rodzin, które wynikają z szeroko rozumianych procesów globalizacyjnych, w wyniku których nawet bardzo trwała tożsamość romska zaczęła ulegać zmianie. I mimo że starszyzna próbuje utrzymać wewnętrzną spójność Romów poprzez propagowanie życia zgodnego z zasadami kodeksu romanipen, młode pokolenie staje się coraz bardziej otwarte na przyjmowanie wzorów kultury dominującej.

Cygan czy Rom?

Mimo że obie nazwy stosowane są w stosunku do tej samej grupy osób, jednak występują różnice związane z ich używaniem. Nazwa pierwotna to Cyganie (Acigani). Ze względu na pejoratywne skojarzenia związane z tym terminem przyjęło się używać oficjalnie nazwy Romowie. Decyzja taka podjęta została podczas I Międzynarodowego Kongresu Romskiego, który odbył się w 1971 r. w Londynie. Wówczas Romowie ustanowili również własny hymn narodowy oraz flagę narodową.¹

Określenia „Romowie” oraz „Rom” (mężczyzna) i „Romni” (kobieta) należy zatem uznać za właściwe, a zarazem poprawne politycznie. Warto jednak podkreślić, że wielu Romów nie obraża się za nazwanie ich Cyganami, a zwłaszcza starsi uważają, że jedynie ta nazwa jest prawidłowa.¹