Gastroenterologia

Najczęstsze błędy w diagnostyce i leczeniu zaparć

dr hab. n. med. Marek Waluga1

1Katedra i Klinika Gastroenterologii i Hepatologii, Wydział Lekarski w Katowicach, Śląski Uniwersytet Medyczny

lek. Tomasz Walentek2

2Szpital Specjalistyczny nr 1 w Bytomiu

Adres do korespondencji: dr hab. n. med. Marek Waluga, Katedra i Klinika Gastroenterologii i Hepatologii, Wydział Lekarski w Katowicach, Śląski Uniwersytet Medyczny, 40-752 Katowice, Medyków 14; e-mail: mwaluga@sum.edu.pl, marekwaluga@poczta.onet.pl

Zaparcie to jeden z najczęstszych objawów ze strony przewodu pokarmowego. Do błędów diagnostycznych należą niewłaściwa analiza przyczyny, pomijanie niezbędnych badań diagnostycznych oraz zignorowanie objawów alarmujących. Do błędów w terapii zalicza się zbyt wczesne włączenie leków przed modyfikacją diety i stylu życia, niewielkie spożycie płynów, zbyt długie stosowanie leków z jednej grupy, nadużywanie leków niszczących sploty jelitowe lub przeczyszczających oraz błonnika nierozpuszczalnego.

Wprowadzenie

Zaparcie jest powszechnym problemem. To choroba cywilizacyjna. Występuje głównie w krajach o wysokim statusie ekonomicznym, gdzie przyjęto tzw. zachodni styl życia. Szacuje się, że przypadłość ta dotyczy 27% populacji krajów zachodnich, a tylko 8,75% w rejonie Azji i Pacyfiku. Dwa razy częściej chorują kobiety niż mężczyźni.1 Zaparcia są najczęściej wyrazem nieodpowiedniego stylu życia, stresu, nieprawidłowej diety lub braku odpowiedniej ilości ruchu. Czasami bywają jednak objawem groźnej choroby, której wczesne rozpoznanie może zapobiec dalszym niekorzystnym konsekwencjom. W artykule tym staramy się zasygnalizować problem złożonych przyczyn zaparcia ze szczególnym uwzględnieniem błędów możliwych do popełnienia podczas diagnostyki i leczenia.

Przyczyny

Według definicji zaparcie oznacza zbyt małą częstotliwość wypróżnień (≤2/tydzień) lub stolce twarde, oddawane z wysiłkiem, często z uczuciem niepełnego wypróżnienia. Zaparcie ciężkie oznacza ≤2 wypróżnienia w miesiącu.2 Do określenia stopnia uformowania stolca służy bristolska skala uformowania stolca – BSF 3 (tab. 1).3 Przyczyny zaparcia są bardzo zróżnicowane, często wieloczynnikowe. Dokładne badanie podmiotowe i przedmiotowe (w tym ręczne badanie odbytnicy, tzw. per rectum) pozwalają często znaleźć możliwy czynnik wywołujący. Dokładne omówienie etiopatogenezy wykracza poza ramy niniejszego artykułu. Zagadnienie to omówiono w wielu wcześniejszych publikacjach.4 Ze względu na liczne przyczyny zaparcia najważniejsze z nich opisano w tabeli 2.

Na podstawie prostego podziału zaparć zaproponowanego przez Amerykańskie Stowarzyszenie Gastroenterologiczne (ASA)5 można wyróżnić 2 podgrupy:

  • zaparcia idiopatyczne związane z zaburzeniami czynności jelita grubego lub/i zaburzeniami funkcji odbytniczo-odbytowych
  • zaparcia wtórne związane z przyczyną organiczną, zaburzeniami metabolicznymi, neurologicznymi lub polekowymi.


Po uwzględnieniu czasu pasażu okrężniczego i zaburzeń odbytniczo-odbytowych ASA proponuje podział zaparć na 3 podgrupy:

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Diagnostyka

Zmodyfikowany algorytm diagnostyczny na podstawie zaleceń ASA5 w odniesieniu do zaparć przewlekłych przedstawiono na rycinie 1.

Leczenie

Terapia obejmuje właściwą dietę, styl życia i leczenie farmakologiczne. Nieprawidłowa dieta i styl życia są częstą przyczyną zaparcia. Brak ruchu, siedzący tryb życia, [...]

Podsumowanie

Zaparcie jest objawem częstym i uciążliwym dla chorego. Jest także kłopotliwe dla lekarza, gdyż wymaga decyzji, czy podjąć działania diagnostyczne, czy uznać [...]
Do góry