Zaparcie to jeden z najczęstszych objawów ze strony przewodu pokarmowego. Do błędów diagnostycznych należą niewłaściwa analiza przyczyny, pomijanie niezbędnych badań diagnostycznych oraz zignorowanie objawów alarmujących. Do błędów w terapii zalicza się zbyt wczesne włączenie leków przed modyfikacją diety i stylu życia, niewielkie spożycie płynów, zbyt długie stosowanie leków z jednej grupy, nadużywanie leków niszczących sploty jelitowe lub przeczyszczających oraz błonnika nierozpuszczalnego.

Wprowadzenie

Zaparcie jest powszechnym problemem. To choroba cywilizacyjna. Występuje głównie w krajach o wysokim statusie ekonomicznym, gdzie przyjęto tzw. zachodni styl życia. Szacuje się, że przypadłość ta dotyczy 27% populacji krajów zachodnich, a tylko 8,75% w rejonie Azji i Pacyfiku. Dwa razy częściej chorują kobiety niż mężczyźni.¹ Zaparcia są najczęściej wyrazem nieodpowiedniego stylu życia, stresu, nieprawidłowej diety lub braku odpowiedniej ilości ruchu. Czasami bywają jednak objawem groźnej choroby, której wczesne rozpoznanie może zapobiec dalszym niekorzystnym konsekwencjom. W artykule tym staramy się zasygnalizować problem złożonych przyczyn zaparcia ze szczególnym uwzględnieniem błędów możliwych do popełnienia podczas diagnostyki i leczenia.

Przyczyny

Według definicji zaparcie oznacza zbyt małą częstotliwość wypróżnień (≤2/tydzień) lub stolce twarde, oddawane z wysiłkiem, często z uczuciem niepełnego wypróżnienia. Zaparcie ciężkie oznacza ≤2 wypróżnienia w miesiącu.² Do określenia stopnia uformowania stolca służy bristolska skala uformowania stolca – BSF 3 (tab. 1).³ Przyczyny zaparcia są bardzo zróżnicowane, często wieloczynnikowe. Dokładne badanie podmiotowe i przedmiotowe (w tym ręczne badanie odbytnicy, tzw. per rectum) pozwalają często znaleźć możliwy czynnik wywołujący. Dokładne omówienie etiopatogenezy wykracza poza ramy niniejszego artykułu. Zagadnienie to omówiono w wielu wcześniejszych publikacjach.⁴ Ze względu na liczne przyczyny zaparcia najważniejsze z nich opisano w tabeli 2.

Na podstawie prostego podziału zaparć zaproponowanego przez Amerykańskie Stowarzyszenie Gastroenterologiczne (ASA)⁵ można wyróżnić 2 podgrupy:

• zaparcia idiopatyczne związane z zaburzeniami czynności jelita grubego lub/i zaburzeniami funkcji odbytniczo-odbytowych
• zaparcia wtórne związane z przyczyną organiczną, zaburzeniami metabolicznymi, neurologicznymi lub polekowymi.

Po uwzględnieniu czasu pasażu okrężniczego i zaburzeń odbytniczo-odbytowych ASA proponuje podział zaparć na 3 podgrupy: