W Polsce nie ma wytycznych dotyczących rozpoznawania choroby trzewnej u dorosłych. Od 2012 r. diagnostyka opierała się na zaleceniach Grupy Roboczej ESPGHAN, dotyczących jednak dzieci i młodzieży. W 2015 r. National Institute for Health and Care Excellence (NICE) opracował rekomendacje poświęcone diagnostyce choroby trzewnej u osób młodych i starszych.

Wprowadzenie

Algorytm diagnostyczny opracowany przez ESPGHAN jest uzależniony od stężenia przeciwciał przeciw transglutaminazie tkankowej (anty-tTG) oraz badań haplotypu HLA DQ2/DQ8. Nowe wytyczne NICE przygotowano z myślą o lekarzach podstawowej opieki. Zwrócono w nich uwagę na różnorodność objawów towarzyszących chorobie trzewnej oraz znaczenie dostatecznej ilości glutenu w diecie w czasie całego procesu diagnostycznego. Do badań pierwszego wyboru należą oznaczenie całkowitego poziomu immunoglobuliny A (IgA) i anty-tTG w surowicy. Dodatni wynik anty-tTG kwalifikuje do biopsji jelita, słabo dodatni – do dalszych badań serologicznych. Mimo że w polskich warunkach lekarz POZ nie ma możliwości skierowania pacjenta na test anty-tTG, jak również oznaczenie poziomu IgA, rozpowszechnienie zaleceń opracowanych przez NICE może wpłynąć na zwiększenie rozpoznawalności choroby trzewnej u dorosłych.

Przewlekłe zapalenie jelita cienkiego

Choroba trzewna to schorzenie autoimmunologiczne, charakteryzujące się przewlekłym zapaleniem jelita cienkiego, prowadzącym do zaburzenia wchłaniania substancji odżywczych. Reakcja immunologiczna indukowana jest przez gluten, należący do białek zbożowych. Nieprawidłowa reakcja na jego spożycie występuje u osób z predyspozycją genetyczną.^1,2

Gluten to białko zbożowe z grupy prolamin, wśród których wyróżnia się gliadynę występującą w pszenicy, hordeinę zawartą w życie oraz sekalinę obecną w jęczmieniu. Na szczególną uwagę zasługuje awenina z owsa. Jest ona również frakcją prolamin, ale nie wykazano jednoznacznie jej negatywnego oddziaływania na układ immunologiczny. W wytycznych NICE 2015 dopuszczalne jest wprowadzenie owsa do diety. Kontynuacja jego spożycia zależy od indywidualnej tolerancji chorego, jego odpowiedzi immunologicznej, klinicznej i histologicznej.^1,3 W rekomendacjach dotyczących rozpoznawania, oceny i prowadzenia chorych z chorobą trzewną zwraca się uwagę na objawy kliniczne choroby trzewnej oraz inne choroby mogące z nią współistnieć.¹

Lekarz podstawowej opieki zdrowotnej powinien zaproponować diagnostykę w kierunku choroby trzewnej chorym z uciążliwymi i niewyjaśnionymi objawami brzusznymi i żołądkowo-jelitowymi, przewlekłym zmęczeniem, nagłym zmniejszeniem masy ciała, zaburzen...