Następną grupą pacjentów są ci z nieprawidłowościami w spoczynkowym elektrokardiogramie. Jakkolwiek prawidłowy spoczynkowy elektrokardiogram nie wyklucza napadowej, groźnej dla życia arytmii, trzeba jednak stwierdzić, że u osób z prawidłowym EKG ryzyko wystąpienia groźnej arytmii jest bardzo małe. Nieprawidłowości w spoczynkowym EKG dotyczą bradyarytmii i tachyarytmii. W przypadku bradyarytmii ważna jest ocena wolnego rytmu zatokowego, nieprawidłowości przewodzenia przedsionkowo-komorowego, bloków odnóg pęczka Hisa i bloków wiązek lewej odnogi pęczka Hisa. U chorych z tymi nieprawidłowościami w przypadku jednoczesnego występowania objawów klinicznych możemy podejrzewać epizody wolnej czynności serca w mechanizmie bradykardii zatokowej i bloku zatokowo-przedsionkowego oraz napadową formę bloków przedsionkowo-komorowych, które wiążą się z większym niż zaburzenia automatyzmu ryzykiem dla chorego. W tachyarytmii zmiany zespołów QRS mogą dotyczyć każdego jego fragmentu od poszerzenia, zmian związanych z przebytym zawałem mięśnia sercowego i niedokrwieniem, poprzez występowanie preekscytacji komór (fala Δ), wydłużeniem odcinka QT oraz zmian odcinka ST.

Pacjenci z wywiadem nagłego zgonu sercowego w rodzinie stanowią grupę zwiększonego ryzyka. Niewielkie ryzyko dotyczy chorych bez takiego wywiadu rodzinnego i bez organicznej choroby serca, ze skurczami dodatkowymi nadkomorowymi, seriami pobudzeń przedsionkowych, z pobudzeniami dodatkowymi komorowymi, które nie nasilają sie podczas wysiłku. Pośrednie ryzyko mają osoby z wywiadem nawracających tachyarytmii, z napadami kołatania serca z objawami hemodynamicznymi, nieprawidłowościami w spoczynkowym EKG oraz arytmiami i organiczną chorobą serca. Do grupy najwyższego ryzyka zaliczymy pacjentów z kołataniami serca podczas wysiłku fizycznego, tych, u których epizody arytmii kojarzą się z zasłabnięciami i/lub utratami przytomności. Dodatkowo napady kołatania serca powiązane z kanałopatią, organiczną chorobą mięśnia sercowego, wywiadem rodzinnym nagłych zgonów oraz epizodami bloku przedsionkowo-komorowego wysokiego stopnia muszą skłaniać do pilnej diagnostyki w ośrodku kardiologicznym.

Pacjenci z łagodną arytmią powinni otrzymać wyczerpujące informacje na temat swoich dolegliwości. Nie bez znaczenia są wskazówki dotyczące codziennej aktywności, kontynuacji pracy zawodowej oraz prowadzenia pojazdów. Szczegółowe informowanie pozwala na zaakceptowanie choroby, świadome unikanie czynników wywołujących oraz zmniejsza lęk towarzyszący objawom.

Podsumowanie

Każdy pacjent cierpiący z powodu arytmii może zgłosić się na wstępną diagnostykę oraz ocenę ryzyka do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Wiadomo, że nie jest możliwe zatrudnienie specjalisty kardiologa w każdej poradni POZ. Dlatego wskazane byłoby, aby zarządy tych placówek poważnie zastanowiły się nad wytypowaniem z zespołu jednego lekarza, który powinien przechodzić cykliczne szkolenia w referencyjnym ośrodku kardiologicznym. Zdobycie wiedzy z zakresu interpretacji zapisu EKG, diagnostyki i leczenia arytmii sprawiłoby, że taki lekarz stałby się pomocny dla całego zespołu. Dokumentacja EKG docierająca do ośrodków kardiologicznych uwidacznia, jak niski jest nadal poziom techniczny zapisów EKG, co wybitnie utrudnia ich interpretację. Dlatego kolejnym postulatem byłaby zachęta do inwestycji w elektrokardiografy spełniające normy techniczne wiarygodnego zapisu elektrokardiogramów. Wobec dość ograniczonego dostępu do badań dodatkowych, takich jak ambulatoryjne monitorowanie EKG metodą Holtera oraz echokardiografia, kluczową kwestią jest dokładny wywiad (okoliczności występowania dolegliwości, objawy towarzyszące, choroby współistniejące i wywiad rodzinny). Te podstawowe informacje pozwalają najczęściej odpowiedzieć na pytanie, czy ryzyko u danego pacjenta jest duże. Dodatkowo dokładne badanie przedmiotowe i zapis 12-odprowadzeniowego EKG dają zazwyczaj wystarczającą liczbę danych klinicznych do oceny, który chory może być leczony w poradni podstawowej opieki zdrowotnej, który powinien być kierowany do planowej diagnostyki w poradni kardiologicznej, a który wymaga pilnej diagnostyki w ośrodku wysokospecjalistycznym.