Ry­ci­na 1. Roz­kład cza­su wy­stą­pie­nia ob­ja­wów mię­śnio­wych od chwi­li roz­po­czę­cia le­cze­nia sta­ty­ną (wy­kres po le­wej stro­nie) lub po zwięk­sze­niu daw­ki sta­ty­ny (wy­kres po pra­wej stro­nie)

Kli­nicz­ny ob­raz mial­gii był róż­no­rod­ny, a ob­ja­wy wy­stę­po­wa­ły za­zwy­czaj krót­ko po roz­po­czę­ciu le­cze­nia du­ży­mi daw­ka­mi sta­tyn lub po zwięk­sze­niu daw­ki (ryc. 1). Me­dia­na cza­su, po któ­rym od roz­po­czę­cia le­cze­nia lub je­go in­ten­sy­fi­ka­cji wy­stę­po­wa­ły ob­ja­wy mię­śnio­we, to mie­siąc. Wnio­sek, że czas wy­stą­pie­nia ob­ja­wów mię­śnio­wych był zwią­za­ny (lo­ga­ryt­micz­na trans­for­ma­cja da­nych) z roz­po­czę­ciem le­cze­nia czy też ze zwięk­sze­niem da­wek sta­tyn, wska­zu­je na za­leż­ność przy­czy­no­wo­-skut­ko­wą tych dwóch zda­rzeń.³⁴ Trze­ba za­zna­czyć, że u ok. 15% cho­rych zgła­sza­ją­cych ob­ja­wy mię­śnio­we roz­po­czę­ły się one póź­niej niż 6 mie­się­cy od roz­po­czę­cia le­cze­nia.

Ta­be­la 2. Czas wy­stą­pie­nia, czyn­ni­ki wy­zwa­la­ją­ce oraz ob­raz kli­nicz­ny ob­ja­wów mię­śnio­wych opi­sa­nych w ba­da­niu PRI­MO^a

Więk­szość cho­rych (58,7%) nie po­tra­fi­ła zi­den­ty­fi­ko­wać żad­ne­go kon­kret­ne­go czyn­ni­ka wy­zwa­la­ją­ce­go ob­ja­wy mię­śnio­we (tab. 2). Naj­czę­ściej od­no­to­wy­wa­ny­mi czyn­ni­ka­mi wy­zwa­la­ją­cy­mi by­ły prze­by­ty wy­tę­żo­ny wy­si­łek fi­zycz­ny lub za­sto­so­wa­nie no­we­go le­ku. Do­le­gli­wo­ści wy­stę­po­wa­ły u 60,1% le­czo­nych, z te­go 24,2% skar­ży­ła się na ból uogól­nio­ny. Ból był czę­ściej zlo­ka­li­zo­wa­ny w ob­rę­bie koń­czyn dol­nych (w udach i łyd­kach) niż w ob­rę­bie koń­czyn gór­nych czy tu­ło­wia. Więk­szość cho­rych (71%) zgła­sza­ła ob­ja­wy mię­śnio­we, ta­kie jak uczu­cie cięż­ko­ści, sztyw­ność lub kur­cze. U pra­wie 28% cho­rych stwier­dzo­no wy­stę­po­wa­nie mial­gii pod­czas wy­sił­ku fi­zycz­ne­go, w tym uczu­cie osła­bie­nia mię­śni lub utra­tę si­ły, z obec­no­ścią in­nych ob­ja­wów (tj. uczu­cie cięż­ko­ści, sztyw­ność, kur­cze) lub bez nich.³⁴

Wśród osób z ob­ja­wa­mi mię­śnio­wy­mi zwią­za­ny­mi ze sto­so­wa­niem sta­tyn u 25% stwier­dza­no cią­gły ból mię­śnio­wy, a u 73% ból na­wra­ca­ją­cy. U więk­szo­ści cho­rych czas trwa­nia do­le­gli­wo­ści wy­no­sił kil­ka mi­nut lub kil­ka go­dzin, a by­ły one nie­zwią­za­ne lub zwią­za­ne z wy­sił­kiem. Pra­wie 40% cho­rych sto­so­wa­ło le­ki prze­ciw­bó­lo­we, aby zła­go­dzić ból. Wie­lu cho­rym mial­gia prze­szka­dza­ła w co­dzien­nych czyn­no­ściach. Choć za­le­d­wie 4% osób z opi­sa­ny­mi do­le­gli­wo­ścia­mi nie mo­gło wstać z łóż­ka lub opu­ści­ło z te­go po­wo­du pra­cę, to jed­nak aż 64% unie­moż­li­wia­ły one wy­ko­na­nie umiar­ko­wa­ne­go (38% osób) lub wy­tę­żo­ne­go (26% osób) wy­sił­ku. Z po­wo­du wy­stą­pie­nia mial­gii u ok. 57% cho­rych ko­niecz­na by­ła zmia­na le­cze­nia hi­po­li­pe­mi­zu­ją­ce­go (głów­nie na in­ną sta­ty­nę lub fi­brat), u ok. 20% ko­niecz­ne by­ło prze­rwa­nie le­cze­nia sta­ty­na­mi, a u 17% ko­niecz­ne by­ło zmniej­sze­nie daw­ki le­ku.³⁴

Do­dat­nie wy­wia­dy bó­lu mię­śnio­we­go pod­czas le­cze­nia hi­po­li­pe­mi­zu­ja­ce­go by­ły naj­sil­niej­szym nie­za­leż­nym czyn­ni­kiem ry­zy­ka wy­stą­pie­nia ob­ja­wów mię­śnio­wych (ilo­raz szans [OR] 10,12; 95% CI: 8,23-12,54; p<0,001). W do­dat­ku sto­so­wa­nie w du­żych daw­kach za­rów­no ator­wa­sta­ty­ny (p=0,04), jak i sim­wa­sta­ty­ny (p<0,001) by­ło zwią­za­ne ze znacz­nie więk­szą czę­sto­ścią wy­stą­pie­nia ob­ja­wów mię­śnio­wych w po­rów­na­niu ze sto­so­wa­niem pra­wa­sta­ty­ny w du­żych daw­kach. Na­to­miast sto­so­wa­nie flu­wa­sta­ty­ny XL wią­za­ło się ze znacz­nie mniej­szym ry­zy­kiem wy­stą­pie­nia ob­ja­wów mię­śnio­wych w po­rów­na­niu ze sto­so­wa­niem pra­wa­sta­ty­ny (p<0,001).⁴ In­ny­mi nie­za­leż­ny­mi wskaź­ni­ka­mi ry­zy­ka ob­ja­wów mię­śnio­wych zwią­za­nych ze sto­so­wa­niem sta­tyn w du­żych daw­kach są: nie­do­czyn­ność tar­czy­cy, ob­cią­ża­ją­ce wy­wia­dy zwięk­szo­nej ak­tyw­no­ści CPK lub nie­wy­ja­śnio­nych kur­czy mię­śnio­wych oraz do­dat­nie wy­wia­dy ro­dzin­ne w kie­run­ku ob­ja­wów mię­śnio­wych.³⁴

Z ba­da­nia PRI­MO ba­da­cze wy­cią­gnę­li kil­ka waż­nych wnio­sków. Po pierw­sze, czę­stość ob­ja­wów mię­śnio­wych zwią­za­nych ze sto­so­wa­niem sta­tyn w du­żych daw­kach oraz ich wpływ na te­ra­pię ty­mi le­ka­mi mo­gą być w ba­da­niach kli­nicz­nych opu­bli­ko­wa­nych przed ba­da­niem PRI­MO nie­do­sza­co­wa­ne. Po dru­gie, w zop­ty­ma­li­zo­wa­niu le­cze­nia sta­ty­na­mi, w tym usta­le­niu od­po­wied­nie­go daw­ko­wa­nia oraz po­pra­wie prze­strze­ga­nia pla­nu le­cze­nia przez cho­re­go, le­ka­rzom po­win­no po­móc zi­den­ty­fi­ko­wa­nie sil­nych czyn­ni­ków ry­zy­ka mial­gii zwią­za­nej ze sto­so­wa­niem sta­tyn. Choć w ba­da­niu PRI­MO do­dat­nie wy­wia­dy ro­dzin­ne bó­lów mię­śnio­wych pod­czas le­cze­nia hi­po­li­pe­mi­zu­ją­ce­go mia­ło nie­wie­lu cho­rych, to wy­ka­za­no, że ten czyn­nik nie­mal dwu­krot­nie zwięk­szał ry­zy­ko wy­stą­pie­nia ob­ja­wów mię­śnio­wych w cza­sie sto­so­wa­nia sta­tyn. Wy­ni­ki te da­ją na­dzie­ję na zi­den­ty­fi­ko­wa­nie okre­ślo­nych ge­nów lub po­li­mor­fi­zmu po­je­dyn­czych nu­kle­oty­dów, któ­rych obec­ność mo­gła­by zwięk­szać ry­zy­ko mio­pa­tii lub zmniej­szyć mak­sy­mal­ną to­le­ro­wa­ną daw­kę le­ku hi­po­li­pe­mi­zu­ją­ce­go. Te­go ty­pu in­for­ma­cje mo­gą w koń­cu umoż­li­wić do­bór daw­ki le­ku naj­wła­ściw­szej dla da­ne­go pa­cjen­ta. Choć au­to­rzy ba­da­nia PRI­MO, ma­jąc sła­be uza­sad­nie­nie, za­prze­sta­li ru­ty­no­we­go ozna­cza­nia CPK u każ­de­go kan­dy­da­ta do le­cze­nia sta­ty­na­mi, to zwięk­sze­nie ak­tyw­no­ści CPK w prze­szło­ści (mio­pa­tia sub­kli­nicz­na) jest rów­nież wskaź­ni­kiem za­gro­że­nia wy­stą­pie­nia ob­ja­wów mię­śnio­wych u cho­rych otrzy­mu­ją­cych sta­ty­ny w du­żych daw­kach.³⁴

Cho­rzy, któ­rzy by­li bar­dziej ak­tyw­ni fi­zycz­nie, by­li tak­że bar­dziej na­ra­że­ni na wy­stą­pie­nie mial­gii, co praw­do­po­dob­nie moż­na wy­tłu­ma­czyć tym, że uszko­dze­nie mię­śni nie­wiel­kie­go stop­nia mo­gą na­si­lać sta­ty­ny.³⁴ W prze­ci­wień­stwie do te­go, kil­ka uzna­nych wcze­śniej czyn­ni­ków ry­zy­ka,¹⁰ w tym za­awan­so­wa­ny wiek (>70 r.ż.) oraz nie­wy­dol­ność ne­rek, nie pro­gno­zo­wa­ło ob­ja­wów mię­śnio­wych u uczest­ni­ków ba­da­nia PRI­MO. Spo­ży­cie al­ko­ho­lu (nie­wiel­kie lub umiar­ko­wa­ne), bę­dą­ce do­brze udo­ku­men­to­wa­nym czyn­ni­kiem ry­zy­ka czę­sto śmier­tel­nej rab­do­mio­li­zy, nie zwięk­sza­ło zna­mien­nie ry­zy­ka wy­stą­pie­nia ob­ja­wów mię­śnio­wych w tym ba­da­niu.³⁴

Wśród po­ten­cjal­nych ogra­ni­czeń ba­da­nia by­ło usta­la­nie związ­ków mię­dzy le­cze­niem sta­ty­na­mi a mial­gią na pod­sta­wie chro­no­lo­gii zda­rzeń, a nie wszech­stro­nej ana­li­zy za­leż­no­ści (np. al­go­ryt­mu Na­ran­jo). W do­dat­ku nie jest ja­sne, czy czyn­ni­ki ry­zy­ka mial­gii usta­lo­ne w ba­da­niu PRI­MO są ta­kie sa­me jak czyn­ni­ki ry­zy­ka roz­wo­ju rzad­kiej, ale po­ten­cjal­nie śmier­tel­nej rab­do­mio­li­zy. Pa­to­fi­zjo­lo­gia tych sta­nów mo­że być róż­na, a rab­do­mio­li­za mo­że wy­stę­po­wać przy bra­ku ob­ja­wów mię­śnio­wych.⁴⁵

Wpływ dzia­łań nie­po­żą­da­nych na prze­strze­ga­nie przez cho­re­go pla­nu le­cze­nia hi­po­li­pe­mi­zu­ją­ce­go zo­stał udo­ku­men­to­wa­ny w kil­ku in­nych ba­da­niach. W otwar­tym ba­da­niu z udzia­łem 3845 cho­rych z hi­per­li­pi­de­mią otrzy­mu­ją­cych sta­ty­ny czę­stość dzia­łań nie­po­żą­da­nych ogól­nie (23,3% vs 18,2%; p=0,001) oraz sa­mych ob­ja­wów mię­śnio­wych (6,9% vs 5,2%; p=0,05) by­ła znacz­nie więk­sza w gru­pie cho­rych nie­prze­strze­ga­ją­cych pla­nu le­cze­nia niż w gru­pie sto­su­ją­cych się do za­le­ceń.²² W in­nym ba­da­niu z udzia­łem 193 cho­rych le­czo­nych przy­naj­mniej jed­nym le­kiem hi­po­li­pe­mi­zu­ją­cym wy­ka­za­no od­wrot­ną ko­re­la­cję mię­dzy zgła­sza­niem czę­stych po­le­ko­wych dzia­łań nie­po­żą­da­nych a prze­strze­ga­niem pla­nu le­cze­nia przez cho­re­go.²³ W kil­ku ba­da­niach ko­hor­to­wych w cią­gu pierw­sze­go ro­ku le­cze­nia stwier­dza­no prze­strze­ga­nie za­le­ceń (ad­he­ren­ce) przez pa­cjen­tów w 26-85% z szyb­kim spad­kiem te­go od­set­ka w cią­gu kil­ku pierw­szych mie­się­cy te­ra­pii.^16-18,21 Nie dzi­wi to zwa­żyw­szy, że wie­lu cho­rych nie zda­je so­bie spra­wy z dłu­go­ter­mi­no­wych ko­rzy­ści prze­wle­kłe­go le­cze­nia, niepo­wo­du­ją­cych do­le­gli­wo­ści, cho­rób, któ­ry­mi są dys­li­pi­de­mie. Wie­lu na­to­miast do­świad­cza krót­ko­trwa­łych man­ka­men­tów le­cze­nia sta­ty­na­mi (np. po­le­ko­we dzia­ła­nia nie­po­żą­da­ne), któ­re w ich mnie­ma­niu prze­wyż­sza­ją ko­rzy­ści, co pro­wa­dzi do za­ła­ma­nia re­ali­za­cji pla­nu le­cze­nia.⁴⁶

Bez wzglę­du na przy­czy­ny sub­op­ty­mal­na re­ali­za­cja pla­nu le­cze­nia hi­po­li­pe­mi­zu­ją­ce­go pro­wa­dzi do zwięk­sze­nia ilo­ści za­cho­ro­wań i zgo­nów. W West of Sco­tland Co­ro­na­ry Pre­ven­tion Stu­dy u męż­czyzn bez cho­ro­by wień­co­wej w wy­wia­dach ry­zy­ko zgo­nu z ja­kiej­kol­wiek przy­czy­ny ule­gło zmniej­sze­niu o 33% wśród re­ali­zu­ją­cych w co naj­mniej 75% plan le­cze­nia w po­rów­na­niu z oso­ba­mi przyj­mu­ją­cy­mi mniej niż 75% prze­pi­sa­nych le­ków. Ry­zy­ko za­wa­łu ser­ca lub zgo­nu z po­wo­du in­nych po­wi­kłań wień­co­wych zo­sta­ło zre­du­ko­wa­ne o 38% u osób sto­su­ją­cych się do za­le­ceń w co naj­mniej 75%, w po­rów­na­niu z re­duk­cją o 31% wśród osób sto­su­ją­cych się do za­le­ceń w nie­speł­na 75%.^47,48 W Li­pid Re­se­arch Cli­nics Co­ro­na­ry Pri­ma­ry Pre­ven­tion Trial ob­ni­że­nie ry­zy­ka po­wi­kłań wień­co­wych wy­no­si­ło 39,3% wśród cho­rych w peł­ni re­ali­zu­ją­cych plan le­cze­nia, w po­rów­na­niu z redukcją ry­zy­ka o od­po­wied­nio 10,9% i 26,1% wśród cho­rych re­ali­zu­ją­cych plan le­cze­nia w ok. 25,0% i 50,0%.^13,49

Pró­by kli­nicz­ne

Zgod­nie z sys­te­ma­tycz­nym prze­glą­dem 21 ba­dań kli­nicz­nych, któ­rym ob­ję­to wy­ni­ki 180 tys. oso­bo­lat le­cze­nia sta­ty­na­mi lub pla­ce­bo, mial­gia de­fi­nio­wa­na ja­ko nie­wiel­ki ból mię­śnio­wy roz­wi­ja się u 190 cho­rych na 100 tys. oso­bo­lat; mio­pa­tia de­fi­nio­wa­na ja­ko ból mię­śnio­wy, tkli­wość lub osła­bie­nie na ty­le sil­ne, że le­czo­ny zgła­sza się do le­ka­rza lub za­prze­sta­je przyj­mo­wa­nia sta­tyn, roz­wi­ja się u 5 cho­rych na 100 tys. oso­bo­lat; zaś rab­do­mio­li­za u 1,6 cho­rych na 100 tys. oso­bo­lat (wszyst­kie licz­by zo­sta­ły sko­ry­go­wa­ne w po­rów­na­niu ze sto­so­wa­niem pla­ce­bo).³¹

Na pod­sta­wie me­ta­ana­li­zy obej­mu­ją­cej 21 ba­dań i 48 138 pa­cjen­tów Ka­sha­ni i wsp.⁹ su­ge­ru­ją, że mial­gia nie wy­stę­po­wa­ła zna­czą­co czę­ściej u osób le­czo­nych sta­ty­na­mi w po­rów­na­niu z oso­ba­mi otrzy­mu­ją­cy­mi pla­ce­bo (względ­ne ry­zy­ko, 0,99; 95% CI: 0,96-1,03). Wśród sta­tyn tyl­ko ator­wa­sta­ty­na po­wo­do­wa­ła zna­czą­co więk­sze ry­zy­ko mial­gii w po­rów­na­niu z pla­ce­bo (5,1% w po­rów­na­niu z 1,6%; p=0,04; RD – róż­ni­ca ry­zy­ka, 1,9%; 95% CI: 2,1%-61,6%). W żad­nym z ba­dań nie od­no­to­wa­no przy­pad­ku mial­gii w cza­sie sto­so­wa­nia flu­wa­sta­ty­ny w po­rów­na­niu z 4 przy­pad­ka­mi wśród otrzy­mu­ją­cych pla­ce­bo (0% w po­rów­na­niu z 0,6%; RD –6,4%; 95% CI, –73,1% do 60,2%). Ani zwięk­sze­nie ak­tyw­no­ści CPK, ani wy­stę­po­wa­nie rab­do­mio­li­zy nie by­ło częst­sze w gru­pie sto­su­ją­cych sta­ty­ny w po­rów­na­niu z gru­pą pla­ce­bo czy też przy po­rów­ny­wa­niu kon­kret­nej sta­ty­ny z pla­ce­bo. Pod­czas sto­so­wa­nia ro­su­wa­sta­ty­ny czę­ściej ob­ser­wo­wa­no mial­gię oraz zwięk­sze­nie ak­tyw­no­ści CPK w po­rów­na­niu z pla­ce­bo, ale ma­ła licz­ba cho­rych le­czo­nych ro­su­wa­sta­ty­ną po­wo­du­je, że ana­li­za sta­ty­stycz­na ma ma­łą moc i nie moż­na wy­klu­czyć sta­ty­stycz­nie istot­ne­go błę­du.

Ta­be­la 3. Dzia­ła­nia nie­po­żą­da­ne oraz uszko­dze­nia mię­śni pod­czas sto­so­wa­nia sta­tyn: me­ta­ana­li­za 18 ba­dań obej­mu­ją­ca 301 374 oso­bo­la­t^a

Nie­daw­na me­ta­ana­li­za po­mo­gła w oce­nie sto­sun­ku ry­zy­ka do ko­rzy­ści pod­czas sto­so­wa­nia sta­tyn z uwzględ­nie­niem ry­zy­ka bez­względ­ne­go (tab. 3).⁵⁰ W ana­li­zie obej­mu­ją­cej 18 ba­dań (n=71 108; 301 374 oso­bo­lat) w gru­pie le­czo­nych sta­ty­na­mi stwier­dzo­no 316 zda­rzeń mię­śnio­wych, na któ­re skła­da­ły się mial­gia, mio­pa­tia lub aste­nia, w po­rów­na­niu z 253 w gru­pie otrzy­mu­ją­cych pla­ce­bo (p<0,001) i 81 przy­pad­ków zwięk­sze­nia ak­tyw­no­ści CPK w gru­pie le­czo­nych sta­ty­na­mi w po­rów­na­niu z 64 przy­pad­kami w gru­pie otrzy­mu­ją­cych pla­ce­bo (p=0,001).⁵⁰ Rab­do­mio­li­zę od­no­to­wa­no u 9 cho­rych le­czo­nych sim­wa­sta­ty­ną, u cho­re­go le­czo­ne­go lo­wa­sta­ty­ną i u 5 cho­rych otrzy­mu­ją­cych pla­ce­bo. Da­ne te wska­zu­ją, że licz­ba osób, któ­ra mu­si być le­czo­na sta­ty­na­mi, aby do­szło do przy­pad­ku po­waż­nych po­wi­kłań ze stro­ny mię­śni [NNH – przyp. red.], wy­no­si 3400; czy­li aby za­ob­ser­wo­wać 1 przy­pa­dek rab­do­mio­li­zy lub dzie­się­cio­krot­ne­go zwięk­sze­nia ak­tyw­no­ści CPK po­wy­żej gór­nej gra­ni­cy nor­my, na­le­ży le­czyć sta­ty­na­mi 3400 cho­rych. Licz­ba cho­rych, któ­rych na­le­ży le­czyć, aby osią­gnąć ko­rzyść u jed­ne­go z nich, in­ny­mi sło­wy licz­ba cho­rych, któ­rych na­le­ży le­czyć sta­ty­ną, aby za­po­biec wy­stą­pie­niu jed­ne­go za­wa­łu ser­ca, re­wa­sku­la­ry­za­cji, uda­ru, zgo­nu z przy­czyn ser­co­wo­-na­czy­nio­wych lub z ja­kiej­kol­wiek przy­czy­ny [NNT – przyp. red.] wy­no­si­ła 27. Sto­su­nek bez­względ­ne­go ry­zy­ka do ko­rzy­ści wy­no­sił za­tem oko­ło 126:1.

Sto­so­wa­nie flu­wa­sta­ty­ny, pra­wa­sta­ty­ny oraz sim­wa­sta­ty­ny by­ło zwią­za­ne z wy­raź­nie rzad­szym wy­stę­po­wa­niem mial­gii niż sto­so­wa­nie ator­wa­sta­ty­ny (OR 0,28; 95% CI: 0,18-0,44; p<0,001 dla flu­wa­sta­ty­ny w po­rów­na­niu z ator­wa­sta­ty­ną; OR 0,43; 95% CI: 0,36-0,51; p<0,001 dla pra­wa­sta­ty­ny w po­rów­na­niu z ator­wa­sta­ty­ną; OR 0,23; 95% CI: 0,19-0,28; p<0,001 dla sim­wa­sta­ty­ny w po­rów­na­niu z ator­wa­sta­ty­ną). Pra­wa­sta­ty­na w po­rów­na­niu z sim­wa­sta­ty­ną rów­nież rza­dziej po­wo­du­je mial­gię (OR 0,53; 95% CI: 0,44-0,65; p<0,001).⁵⁰ Opi­sa­na me­ta­ana­li­za do­ty­czy­ła jed­nak bar­dzo wy­se­lek­cjo­no­wa­nej gru­py cho­rych, a wy­ni­ki mo­gą za­leż­eć od re­pre­zen­ta­cji sta­tyn we włą­czo­nych do niej ba­da­niach.

Po­re­je­stra­cyj­ne mo­ni­to­ro­wa­nie dzia­łań nie­po­żą­da­nych

Ba­za da­nych dzia­łań nie­po­żą­da­nych FDA do­star­czy­ła in­for­ma­cji, że na mi­lion re­cept na sta­ty­ny czę­stość mio­pa­tii wa­ha się od 0,3 do 2,2, a czę­sto­ści rab­do­mio­li­zy od 0,3 do 13,5.³⁰ Śmier­tel­ność z po­wo­du rab­do­mio­li­zy zwią­za­nej ze sto­so­wa­niem sta­tyn jest nie­zmier­nie rzad­ka; po­wi­kła­nie to jest przy­czy­ną mniej niż 1 zgo­nu na mi­lion re­cept.⁵¹ Od mo­men­tu wpro­wa­dze­nia na ry­nek każ­dej ze sta­tyn do ma­ja 2001 r. od­no­to­wa­no 1 przy­pa­dek zgo­nu z po­wo­du rab­do­mio­li­zy na 23,4 mi­lio­na re­cept na ator­wa­sta­ty­nę, 27,1 mi­lio­na re­cept na pra­wa­sta­ty­nę oraz 8,3 mi­lio­na re­cept na sim­wa­sta­ty­nę.⁵¹ Ani w pi­śmien­nic­twie, ani w da­nych z ba­zy FDA nie ma żad­ne­go przy­pad­ku zgo­nu z po­wo­du rab­do­mio­li­zy w cza­sie sto­so­wa­nia flu­wa­sta­ty­ny od mo­men­tu wpro­wa­dze­nia jej na ry­nek w 1993 r. do ma­ja 2001 r., tj. w cza­sie, w któ­rym prze­pi­sa­no po­nad 37 mi­lio­nów re­cept na ten lek.⁵¹

Zgła­sza­nie dzia­łań nie­po­żą­da­nych do ba­zy da­nych FDA nie jest obo­wiąz­ko­we, co mo­że skut­ko­wać za­ni­że­niem ich licz­by oraz błę­da­mi ra­por­to­wa­nia, ta­ki­mi jak efekt od­dzia­ły­wa­nia roz­gło­su me­dial­ne­go na roz­po­zna­wa­nie po­wi­kłań po­le­ko­wych, re­la­cjo­no­wa­nie efek­tów no­wych le­ków czy dłu­go­okre­so­wych tren­dów w ra­por­to­wa­niu dzia­łań nie­po­żą­da­nych.³⁰