W 2012 r. dwaj Amerykanie – Robert J. Lefkowitz i Brian K. Kobilka – zostali laureatami Nagrody Nobla w dziedzinie chemii za badania nad receptorami sprzężonymi z białkiem G, do których należą receptory β-adrenergiczne obecne w sercu.

CELE ARTYKUŁU

Po przeczytaniu artykułu Czytelnik powinien umieć:

• omówić korzyści i wady najczęściej stosowanych β-adrenolityków w leczeniu niewydolności serca
• wybrać optymalny β-adrenolityk w leczeniu niewydolności serca w różnych sytuacjach klinicznych
• rozpoznać sytuacje wymagające odstawienia, zmniejszenia dawki lub zmiany β-adrenolityka w leczeniu niewydolności serca

Wprowadzenie

Niewydolność serca (HF – heart failure) to złożona jednostka chorobowa, której podłożem jest defekt strukturalny lub czynnościowy serca upośledzający jego funkcję jako pompy i zmniejszający perfuzję tkankową. HF jest globalnym problemem zdrowia publicznego. Dotyczy aż 23 mln osób na świecie.¹ W Polsce schorzeniem tym dotkniętych jest ok. miliona osób; w najbliższych 25 latach przybędzie kolejne 250 tys.² HF wraz z migotaniem przedsionków (AF – atrial fibrillation) uznawane są za epidemie XXI w. Współwystępowanie HF z AF (zależność dwukierunkowa) zwiększa kilkakrotnie ryzyko powikłań tych chorób oraz powoduje wzrost kosztów leczenia pacjentów z tej grupy. Przez wiele lat β-adrenolityki uważano za leki działające szkodliwie w terapii HF. W związku z wynikami licznych badań leki te są dzisiaj zaliczane do wielkiej czwórki prawidłowego początkowego leczenia niewydolności serca.^3-5

Patofizjologiczne podstawy blokady β-adrenergicznej oraz jej efekty kliniczne

W HF dochodzi do aktywacji hemodynamicznych i neurohormonalnych mechanizmów kompensacyjnych, których zadaniem w początkowym okresie choroby jest utrzymanie pojemności minutowej serca i prawidłowa perfuzja tkankowa. Z czasem ujawnia się jednak obraz błędnego koła z postępującymi, negatywnymi zmianami strukturalnymi i hemodynamicznymi w układzie krążenia. Nadmierna i przedłużona stymulacja katecholaminowa receptorów β-adrenergicznych sprawia, że niekorzystny efekt metaboliczny (przerost kardiomiocytów, apoptoza, labilność elektryczna, przebudowa macierzy międzykomórkowej) przeważa nad korzystnym efektem hemodynamicznym (zwiększenie siły i częstości skurczów serca).⁶

Miejscem działania β-adrenolityków na poziomie komórkowym są błonowe receptory katecholaminowe. W kardiomiocytach obecne są trzy różne typy receptorów β1, β2, β3. Różnią się one powinowactwem do agonistów, komórkowymi szlakami sygnalizacyjnymi i f...