Ak­ty­wa­cja re­jo­nów mo­du­la­cyj­nych

Sty­mu­la­cja szla­ków bó­lo­wych po­przez sty­mu­la­cję za­to­ki strzał­ko­wej gór­nej u ko­ta ak­ty­wu­je neu­ro­ny brzusz­no­-bocz­ne isto­ty sza­rej oko­ło­wo­do­cią­go­wej (PAG – pe­ria­qu­educ­tal grey mat­ter).43 Z ko­lei ak­ty­wa­cja isto­ty sza­rej oko­ło­wo­do­cią­go­wej ha­mu­je ak­tyw­ność kom­plek­su trój­dziel­no­-szyj­ne­go w me­cha­ni­zmie sprzę­że­nia zwrot­ne­go.44,45 Ak­ty­wa­cję isto­ty sza­rej oko­ło­wo­do­cią­go­wej uwi­docz­nio­no w ba­da­niach po­zy­to­no­wej to­mo­gra­fii emi­syj­nej (PET – po­si­tron emis­sion to­mo­gra­phy) u osób z mi­gre­ną.46 W dal­szej czę­ści pra­cy omó­wi­my ten ty­po­wy układ ujem­ne­go sprzę­że­nia zwrot­ne­go ja­ko moż­li­wy me­cha­nizm po­wsta­wa­nia ob­ja­wów mi­gre­ny.

In­nym po­ten­cjal­nym re­jo­nem mo­du­la­cyj­nym ak­ty­wo­wa­nym przez sty­mu­la­cję no­cy­cep­to­rów kom­plek­su trój­dziel­no­-szyj­ne­go jest isto­ta sza­ra tyl­nej czę­ści pod­wzgó­rza.47 Ten ob­szar od­gry­wa głów­ną ro­lę w pa­to­ge­ne­zie wie­lu pier­wot­nych bó­lów gło­wy, szcze­gól­nie kla­ste­ro­we­go bó­lu gło­wy, ze­spo­łu SUNCT,41 he­mi­kra­nii na­pa­do­we­j48 i he­mi­kra­nii cią­głej.49 Co wię­cej, ob­ja­wy kli­nicz­ne za­po­wia­da­ją­ce ból i in­ne ce­chy cho­ro­by wska­zu­ją na udział neu­ro­nów do­pa­mi­ner­gicz­nych w je­go pa­to­ge­ne­zie. Nie­daw­no wy­ka­za­no, że do­pa­mi­na ha­mu­je trans­mi­sję bodź­ców w ukła­dzie trój­dziel­no­-szyj­nym, praw­do­po­dob­nie wpły­wa­jąc na me­cha­ni­zmy za­leż­ne od re­cep­to­rów D2.50 Orek­sy­na A i B są pod­wzgó­rzo­wy­mi neu­ro­pep­ty­da­mi wią­żą­cy­mi się z dwo­ma re­cep­to­ra­mi sprzę­żo­ny­mi z biał­ka­mi G: OX1 i OX2. Orek­sy­ny bio­rą udział w re­gu­la­cji przyj­mo­wa­nia po­kar­mu, cy­klu snu i czu­wa­nia oraz re­gu­la­cji wy­dzie­la­nia hor­mo­nów, ma­ją też zwią­zek z mo­du­la­cją prze­wo­dze­nia bodź­ców bó­lo­wych. Orek­sy­na A ha­mu­je neu­ro­gen­ne roz­sze­rze­nia na­czyń krwio­no­śnych opo­ny twar­de­j51 oraz ak­ty­wa­cję neu­ro­nów kom­plek­su trój­dziel­no­-szyj­ne­go po sty­mu­la­cji włó­kien ner­wu trój­dziel­ne­go za­opa­tru­ją­cych na­czy­nia krwio­no­śne.52 Neu­ro­ny orek­sy­ner­gicz­ne tyl­nej czę­ści pod­wzgó­rza mo­gą za­rów­no na­si­lać, jak i ha­mo­wać prze­ka­zy­wa­nie bodź­ców bó­lo­wych.24

Ośrod­ko­wa mo­du­la­cja bodź­ców bó­lo­wych prze­wo­dzo­nych przez nerw trój­dziel­ny

Ba­da­nia neu­ro­obra­zo­we u lu­dzi

Czyn­no­ścio­we ba­da­nia neu­ro­obra­zo­we me­to­dą PET wy­ka­za­ły ak­ty­wa­cję grzbie­to­wej czę­ści śród­mó­zgo­wia, w tym isto­ty sza­rej oko­ło­wo­do­cią­go­wej i grzbie­to­wej czę­ści mo­stu w oko­li­cy miej­sca si­na­we­go, pod­czas ata­ku mi­gre­ny bez au­ry.46 Ak­ty­wa­cję grzbie­to­wo­-bocz­nej czę­ści mo­stu ob­ser­wo­wa­no w po­zy­to­no­wej to­mo­gra­fii emi­syj­nej w sa­mo­ist­nej mi­gre­nie na­pa­do­we­j39 i prze­wle­kłej mi­gre­nie­53 wy­wo­ły­wa­nej przez ni­tro­gli­ce­ry­nę.38,54 Te ob­sza­ry wy­ka­zu­ją ak­tyw­ność na­tych­miast po sku­tecz­nym le­cze­niu bó­lu gło­wy, ale są nie­ak­tyw­ne mię­dzy ata­ka­mi. Ob­sza­ry ak­ty­wa­cji od­po­wia­da­ją re­jo­nom mó­zgu, któ­rych sty­mu­la­cja elek­tro­da­mi wsz­cze­pia­ny­mi w ce­lu kon­tro­li bó­lu po­wo­do­wa­ła mi­gre­no­po­dob­ny ból gło­wy w ba­da­niach Ra­ski­na­55 i Ve­lo­so. Po­dob­nie We­lch i wsp.56 za­ob­ser­wo­wa­li nad­miar że­la­za w isto­cie sza­rej oko­ło­wo­do­cią­go­wej pa­cjen­tów z na­pa­do­wą i prze­wle­kłą mi­gre­ną. Prze­wle­kła mi­gre­na mo­że roz­wi­nąć się po krwa­wie­niu do na­czy­nia­ka ja­mi­ste­go w re­jo­nie isto­ty sza­rej oko­ło­wo­do­cią­go­wej lub po uszko­dze­niu mo­stu.

Ba­da­nia mo­du­la­cji czu­cio­wej na zwie­rzę­tach do­świad­czal­nych

Ba­da­nia na zwie­rzę­tach wy­ka­za­ły, że sty­mu­la­cja miej­sca si­na­we­go (głów­ne­go ją­dra no­ra­dre­ner­gicz­ne­go) zmniej­sza prze­pływ krwi przez mózg w spo­sób za­leż­ny od czę­sto­tli­wo­ści sty­mu­la­cji­57 w me­cha­ni­zmie ma­ją­cym zwią­zek z re­cep­to­ra­mi α2-ad­re­ner­gicz­ny­mi. Ta re­duk­cja prze­pły­wu krwi jest naj­więk­sza w ko­rze po­ty­licz­nej. Cho­ciaż ob­ser­wu­je się re­duk­cję ogól­ne­go prze­pły­wu krwi o 25%, jed­no­cze­śnie roz­sze­rza­ją się na­czy­nia po­za­mó­zgo­we.57 Miej­sce si­na­we otrzy­mu­je waż­ne sy­gna­ły z neu­ro­nów orek­sy­ne­rigcz­nych pod­wzgó­rza, któ­re mo­gą zmie­niać ak­tyw­ność je­go neu­ro­nów. W rze­czy­wi­sto­ści neu­ro­ny miej­sca si­na­we­go mo­du­lu­ją po­bu­dze­nie psy­cho­ru­cho­we u na­czel­nych. Do­dat­ko­wo ak­ty­wa­cja głów­ne­go se­ro­to­ni­ner­gicz­ne­go ją­dra pnia mó­zgu – grzbie­to­we­go ją­dra szwu śród­mó­zgo­wia – mo­że zwięk­szać prze­pływ krwi przez mózg. Co wię­cej, sty­mu­la­cja isto­ty sza­rej oko­ło­wo­do­cią­go­wej ha­mu­je ak­tyw­ność neu­ro­nów ner­wu trój­dziel­ne­go wy­zwa­la­ną przez sty­mu­la­cję za­to­ki strzał­ko­wej gór­nej u ko­tów, ale blo­ka­da ka­na­łów wap­nio­wych ty­pu P/Q za­leż­nych od po­ten­cja­łu w isto­cie sza­rej oko­ło­wo­do­cią­go­wej uła­twia prze­wo­dze­nie trój­dziel­no­-na­czy­nio­wych bodź­ców bó­lo­wych.23

Elek­tro­fi­zjo­lo­gia mi­gre­ny u lu­dzi

Ba­da­nia po­ten­cja­łów wy­wo­ła­nych i po­ten­cja­łów wy­wo­ła­nych sko­re­lo­wa­nych z po­bu­dze­niem są ogni­wem łą­czą­cym ba­da­nia na zwie­rzę­tach i ob­ra­zo­wa­nie czyn­no­ścio­we u lu­dzi. Ba­da­cze wy­ka­za­li zmia­ny w pa­ra­me­trach neu­ro­fi­zjo­lo­gicz­nych ak­ty­wa­cji mó­zgu, jed­nak ich in­ter­pre­ta­cja wciąż wy­wo­łu­je wie­le kon­tro­wer­sji.58 Być mo­że naj­bar­dziej pew­nym spo­strze­że­niem jest brak pra­wi­dło­wej ha­bi­tu­acji mó­zgu do bodź­ców u pa­cjen­ta z mi­gre­ną. Po­dob­nie fa­la ocze­ki­wa­nia (CNV – con­tin­gent ne­ga­ti­ve va­ria­tion), po­ten­cjał wy­wo­ła­ny sko­re­lo­wa­ny z po­bu­dze­niem, jest nie­pra­wi­dło­wa u pa­cjen­tów z mi­gre­ną.59 Zmia­ny fa­li ocze­ki­wa­nia po­zwa­la­ją prze­wi­dy­wać ata­ki mi­gre­ny, a le­ki za­po­bie­ga­ją­ce ata­kom mi­gre­ny nor­ma­li­zu­ją fa­lę ocze­ki­wa­nia.

Czym jest mi­gre­na?

Mi­gre­na jest dzie­dzicz­nym, na­pa­do­wym za­bu­rze­niem po­bu­dli­wo­ści czu­cio­wej. Cho­rzy od­czu­wa­ją pul­su­ją­cy ból gło­wy, jed­nak ani ból, ani je­go le­cze­nie nie za­le­ży od wiel­ko­ści na­czy­nia. Pa­cjen­ci z mi­gre­ną od­czu­wa­ją nad­wraż­li­wość na świa­tło i dźwięk. Nie­któ­rzy skar­żą się tak­że na nad­wraż­li­wość na za­pa­chy. Zwy­kłe ru­chy gło­wy po­wo­du­ją u nich ból, wie­lu zgła­sza też za­bu­rze­nia rów­no­wa­gi, tak jak­by wła­śnie ze­szli z po­kła­du ło­dzi. Co wy­wo­łu­je ta­kie za­bu­rze­nia?

Au­ra mi­gre­no­wa nie mo­że wy­zwa­lać bó­lu, po­nie­waż we­dług da­nych wy­stę­pu­je tyl­ko u 30% pa­cjen­tów z mi­gre­ną. Mo­że też wy­stą­pić bez bó­lu lub w in­nych pier­wot­nych bó­lach gło­wy. Pa­cjen­ci z mi­gre­ną od­bie­ra­ją ty­le sa­mo fo­to­nów świa­tła co in­ni, tak więc je­śli cho­dzi o ten ob­jaw oraz fo­no­fo­bię i osmo­fo­bię, przy­czy­ną mu­si być nie­pra­wi­dło­we ośrod­ko­we prze­twa­rza­nie pra­wi­dło­wych sy­gna­łów. Być mo­że zmia­ny elek­tro­fi­zjo­lo­gicz­ne w mó­zgu błęd­nie na­zy­wa­no nad­mier­ną po­bu­dli­wo­ścią, pod­czas gdy prost­szym wy­ja­śnie­niem by­ły­by za­bu­rze­nia ha­bi­tu­acji. Je­śli mi­gre­na jest za­bu­rze­niem funk­cji czu­cio­wych, zwią­za­nym ze zmia­na­mi syn­chro­ni­za­cji ko­ro­wej (hi­per­syn­chro­ni­za­cją), wszyst­kie jej ob­ja­wy moż­na wy­tłu­ma­czyć jed­ną hi­po­te­zą pa­to­fi­zjo­lo­gicz­ną od­no­szą­cą się do za­bu­rze­nia pod­ko­ro­wych ukła­dów mo­du­lu­ją­cych prze­ka­zy­wa­nie bodź­ców czu­cio­wych. Choć układ trój­dziel­no­-na­czy­nio­wy i je­go od­ru­cho­we po­łą­cze­nia au­to­no­micz­ne (od­ruch trój­dziel­no­-szyj­ny) wy­da­ją się dzia­łać jak układ do­dat­nie­go sprzę­że­nia zwrot­ne­go uła­twia­ją­cy wy­stą­pie­nie ostre­go ata­ku mi­gre­ny, pod­sta­wo­wy pro­blem tkwi w mó­zgu. Pra­ca ta po­win­na przy­naj­mniej za­sy­gna­li­zo­wać, że za­czę­li­śmy trak­to­wać mi­gre­nę ja­ko pro­blem neu­ro­bio­lo­gicz­ny, a nie ga­stro­en­te­ro­lo­gicz­ny. In­te­re­su­ją­ce w tym kon­tek­ście jest za­tem, ja­kie po­glą­dy na te­mat mi­gre­ny zo­sta­ną przed­sta­wio­ne za ko­lej­ne 70 lat.

Pi­śmien­nic­two

1. Spriggs E. A cli­ni­cal stu­dy of he­ada­ches. Lan­cet 1935;ii:63-7.

2. Lan­ce JW, Go­ads­by PJ. Me­cha­nism and ma­na­ge­ment of he­ada­che. New York: El­se­vier, 2005.

3. Ole­sen J, Tfelt­-Han­sen P, Ra­ma­dan N, Go­ads­by PJ, We­lch KMA. The he­ada­ches. Phi­la­del­phia: Lip­pin­cott, Wil­liams & Wil­kins, 2005.

4. Sil­ber­ste­in SD, Lip­ton RB, Go­ads­by PJ. He­ada­che in cli­ni­cal prac­ti­ce. Lon­don: Mar­tin Du­nitz, 2002.

5. Go­ads­by PJ. Pa­tho­phy­sio­lo­gy of mi­gra­ine. In: Lip­ton RB, Bi­gal M, eds. Mi­gra­ine and other he­ada­che di­sor­ders. New York: Mar­cel Dek­ker, Tay­lor & Fran­cis Bo­oks, 2006:81-98.

6. He­ada­che Clas­si­fi­ca­tion Com­mit­tee of the In­ter­na­tio­nal He­ada­che So­cie­ty. The in­ter­na­tio­nal clas­si­fi­ca­tion of he­ada­che di­sor­ders: se­cond edi­tion. Ce­pha­lal­gia 2004;24(Suppl 1):9-160.

7. Ophoff RA, van Eijk R, Sand­ku­ijl LA et al. Ge­ne­tic he­te­ro­ge­ne­ity of fa­mi­lial he­mi­ple­gic mi­gra­ine. Ge­no­mics 1994;22:21-6.

8. Ophoff RA, Ter­windt GM, Ver­go­uwe MN et al. Fa­mi­lial he­mi­ple­gic mi­gra­ine and epi­so­dic ata­xia ty­pe­-2 are cau­sed by mu­ta­tions in the Ca2+ chan­nel ge­ne CACN­L1A4. Cell 1996;87:543-52.

9. De Fu­sco M, Mar­co­ni R, Si­lve­stri L et al. Ha­plo­in­suf­fi­cien­cy of AT­P1A2 en­co­ding the Na+/K+ pump al­pha2 sub­u­nit as­so­cia­ted with fa­mi­lial he­mi­ple­gic mi­gra­ine ty­pe 2. Nat Ge­net 2003;33:192-6.

10. Dich­gans M, Fre­ilin­ger T, Eck­ste­in G et al. Mu­ta­tion in the neu­ro­nal vol­ta­ge­-ga­ted so­dium chan­nel SCN1A in fa­mi­lial he­mi­ple­gic mi­gra­ine. Lan­cet 2005;366:371-7.

11. van den Ma­ag­den­berg AM, Pie­tro­bon D, Piz­zo­rus­so T et al. A Cac­na­1a knoc­kin mi­gra­ine mo­use mo­del with in­cre­ased su­scep­ti­bi­li­ty to cor­ti­cal spre­ading de­pres­sion. Neu­ron 2004;41:701-10.

12. Lau­rit­zen M. Pa­tho­phy­sio­lo­gy of the mi­gra­ine au­ra. The spre­ading de­pres­sion the­ory. Bra­in 1994;117:199-210.

13. Bo­lay H, Reu­ter U, Dunn AK et al. In­trin­sic bra­in ac­ti­vi­ty trig­gers tri­ge­mi­nal me­nin­ge­al af­fe­rents in a mi­gra­ine mo­del. Nat Med 2002;8:136-42.

14. Pe­ro­ut­ka SJ. Neu­ro­ge­nic in­flam­ma­tion and mi­gra­ine: im­pli­ca­tions for the the­ra­peu­tics. Mol In­terv 2005;5:304-11.

15. Ay­ata C, Jin H, Ku­do C, Dal­ka­ra T, Mo­sko­witz MA. Sup­pres­sion of cor­ti­cal spre­ading de­pres­sion in mi­gra­ine pro­phy­la­xis. Ann Neu­rol 2006;59:652-61.

16. Aker­man S, Go­ads­by PJ. To­pi­ra­ma­te in­hi­bits cor­ti­cal spre­ading de­pres­sion in rat and cat: a po­ssi­ble con­tri­bu­tion to its pre­ven­ti­ve ef­fect in mi­gra­ine. Ce­pha­lal­gia 2004;24:783-4.

17. Sto­rer RJ, Go­ads­by PJ. To­pi­ra­ma­te in­hi­bits tri­ge­mi­no­va­scu­lar neu­rons in the cat. Ce­pha­lal­gia 2004;24:1049-56.

18. Ud­d­man R, Edvins­son L, Ek­man R, King­man T, McCul­loch J. In­ne­rva­tion of the fe­li­ne ce­re­bral va­scu­la­tu­re by ne­rve fi­bers con­ta­ining cal­ci­to­nin ge­ne­-re­la­ted pep­ti­de: tri­ge­mi­nal ori­gin and co­-exi­sten­ce with sub­stan­ce P. Neu­ro­sci Lett 1985;62:131-6.

19. Go­ads­by PJ, Edvins­son L, Ek­man R. Re­le­ase of va­so­ac­ti­ve pep­ti­des in the extra­ce­re­bral cir­cu­la­tion of man and the cat du­ring ac­ti­va­tion of the tri­ge­mi­no­va­scu­lar sys­tem. Ann Neu­rol 1988;23:193-6.

20. Mo­sko­witz MA, Cu­trer FM. Su­ma­trip­tan: a re­cep­tor­-tar­ge­ted tre­at­ment for mi­gra­ine. An­nu Rev Med 1993;44:145-54.

21. May A, She­phe­ard S, Knorr M et al. Re­ti­nal pla­sma extra­va­sa­tion in ani­mals but not in hu­mans: im­pli­ca­tions for the pa­tho­phy­sio­lo­gy of mi­gra­ine. Bra­in 1998;121:1231-7.

22. Bur­ste­in R, Yama­mu­ra H, Ma­lick A, Stras­sman AM. Che­mi­cal sti­mu­la­tion of the in­tra­cra­nial du­ra in­du­ces en­han­ced re­spon­ses to fa­cial sti­mu­la­tion in bra­in stem tri­ge­mi­nal neu­rons. J Neu­ro­phy­siol 1998;79:964-82.

23. Kni­ght YE, Bartsch T, Kau­be H, Go­ads­by PJ. P/Q­-ty­pe cal­cium­-chan­nel bloc­ka­de in the pe­ria­qu­educ­tal gray fa­ci­li­ta­tes tri­ge­mi­nal no­ci­cep­tion: a func­tio­nal ge­ne­tic link for mi­gra­ine? J Neu­ro­sci 2002;22 (RC213):1-6.

24. Bartsch T, Le­vy MJ, Kni­ght YE, Go­ads­by PJ. Dif­fe­ren­tial mo­du­la­tion of no­ci­cep­ti­ve du­ral in­put to [hy­po­cre­tin] ore­xin A and B re­cep­tor ac­ti­va­tion in the po­ste­rior hy­po­tha­la­mic area. Pa­in 2004;109:367-78.

25. Ho­skin KL, Kau­be H, Go­ads­by PJ. Cen­tral ac­ti­va­tion of the tri­ge­mi­no­va­scu­lar pa­th­way in the cat is in­hi­bi­ted by di­hy­dro­er­go­ta­mi­ne. A c­-Fos and elec­tro­phy­sio­lo­gy stu­dy. Bra­in 1996; 119:249-56.

26. Sto­rer RJ, Go­ads­by PJ. Mi­cro­ion­to­pho­re­tic ap­pli­ca­tion of se­ro­to­nin (5HT)1B/1D ago­ni­sts in­hi­bits tri­ge­mi­nal cell fi­ring in the cat. Bra­in 1997;120:2171-7.

27. Go­ads­by PJ. Cal­ci­to­nin ge­ne­-re­la­ted pep­ti­de an­ta­go­ni­sts as tre­at­ments of mi­gra­ine and Ro­ther pri­ma­ry he­ada­ches. Drugs 2005;65:2557-67.

28. Ole­sen J, Die­ner HC, Hus­stedt IW et al. Cal­ci­to­nin ge­ne­-re­la­ted pep­ti­de re­cep­tor an­ta­go­nist BIBN 4096 BS for the acu­te tre­at­ment of mi­gra­ine. N Engl J Med 2004;350:1104-10.

29. Bartsch T, Go­ads­by PJ. Sti­mu­la­tion of the gre­ater oc­ci­pi­tal ne­rve in­du­ces in­cre­ased cen­tral exci­ta­bi­li­ty of du­ral af­fe­rent in­put. Bra­in 2002;125:1496-509.

30. Bartsch T, Go­ads­by PJ. In­cre­ased re­spon­ses in tri­ge­mi­no­ce­rvi­cal no­ci­cep­ti­ve neu­rons to ce­rvi­cal in­put after sti­mu­la­tion of the du­ra ma­ter. Bra­in 2003;126:1801-13.

31. Go­ads­by PJ, Clas­sey JD. Evi­den­ce for se­ro­to­nin (5-HT)1B, 5-HT1D and 5-HT1F re­cep­tor in­hi­bi­to­ry ef­fects on tri­ge­mi­nal neu­rons with cra­nio­va­scu­lar in­put. Neu­ro­scien­ce 2003;122:491-8.

32. Bel­la­my J, Bo­wen EJ, Rus­so AF, Dur­ham PL. Ni­tric oxi­de re­gu­la­tion of cal­ci­to­nin ge­ne­-re­la­ted pep­ti­de ge­ne expres­sion in rat tri­ge­mi­nal gan­glia neu­rons. Eur J Neu­ro­sci 2006;23:2057-66.

33. Go­ads­by PJ, Aker­man S, Sto­rer RJ. Evi­den­ce for po­stjunc­tio­nal se­ro­to­nin (5-HT1) re­cep­tors in the tri­ge­mi­no­ce­rvi­cal com­plex. Ann Neu­rol 2001;50:804-7.

34. Ahn AH, Bas­baum AI. Tis­sue in­ju­ry re­gu­la­tes se­ro­to­nin 1D re­cep­tor expres­sion: im­pli­ca­tions for the con­trol of mi­gra­ine and in­flam­ma­to­ry pa­in. J Neu­ro­sci 2006;26:8332-8.

35. Za­ga­mi AS, Lam­bert GA. Cra­nio­va­scu­lar ap­pli­ca­tion of cap­sa­icin ac­ti­va­tes no­ci­cep­ti­ve tha­la­mic neu­rons in the cat. Neu­ro­sci Lett 1991;121:187-90.

36. Shields KG, Go­ads­by PJ. Pro­pra­no­lol mo­du­la­tes tri­ge­mi­no­va­scu­lar re­spon­ses in tha­la­mic ven­tro­po­ste­ro­me­dial nuc­leus: a ro­le in mi­gra­ine? Bra­in 2005;128:86-97.

37. Shields KG, Go­ads­by PJ. Se­ro­to­nin re­cep­tors mo­du­la­te tri­ge­mi­no­va­scu­lar re­spon­ses in ven­tro­po­ste­ro­me­dial nuc­leus of tha­la­mus: a mi­gra­ine tar­get? Neu­ro­biol Dis 2006;23:491-501.

38. Bah­ra A, Ma­tha­ru MS, Bu­chel C, Frac­ko­wiak RS, Go­ads­by PJ. Bra­in­stem ac­ti­va­tion spe­ci­fic to mi­gra­ine he­ada­che. Lan­cet 2001;357:1016-7.

39. Afri­di SK, Gif­fin NJ, Kau­be H et al. A po­si­tron emis­sion to­mo­gra­phic stu­dy in spon­ta­ne­ous mi­gra­ine. Arch Neu­rol 2005;62:1270-5.

40. May A, Bah­ra A, Bu­chel C, Frac­ko­wiak RS, Go­ads­by PJ. Hy­po­tha­la­mic ac­ti­va­tion in lu­ster he­ada­che at­tacks. Lan­cet 1998; 352: 275-8.

41. May A, Bah­ra A, Büchel C, Tur­ner R, Go­ads­by PJ. Func­tio­nal ma­gne­tic re­so­nan­ce ima­ging in spon­ta­ne­ous at­tacks of SUNCT: short­-la­sting neu­ral­gi­form he­ada­che with con­junc­ti­val in­jec­tion and te­aring. Ann Neu­rol 1999;46:791-4.

42. Co­hen AS. Func­tio­nal MRI in SUNCT (Short­-la­sting Uni­la­te­ral Neu­ral­gi­form he­ada­che at­tacks with Con­junc­ti­val in­jec­tion and Te­aring) and SU­NA (Short­-la­sting Uni­la­te­ral Neu­ral­gi­form he­ada­che at­tacks with cra­nial Au­to­no­mic symp­toms) shows dif­fe­ren­tial hy­po­tha­la­mic ac­ti­va­tion with in­cre­asing pa­in. Ce­pha­lal­gia 2006;26:1402-3 (Po­ster 20).

43. Ho­skin KL, Bul­mer DC, La­sa­lan­dra M, Jonk­man A, Go­ads­by PJ. Fos expres­sion in the mid­bra­in pe­ria­qu­educ­tal grey after tri­ge­mi­no­va­scu­lar sti­mu­la­tion. J Anat 2001;197:29-35.

44. Kni­ght YE, Go­ads­by PJ. The pe­ria­qu­educ­tal grey mat­ter mo­du­la­tes tri­ge­mi­no­va­scu­lar in­put: a ro­le in mi­gra­ine? Neu­ro­scien­ce 2001;106:793-800.

45. Kni­ght YE, Bartsch T, Go­ads­by PJ. Tri­ge­mi­nal an­ti­no­ci­cep­tion in­du­ced by bi­cu­cul­li­ne in the pe­ria­qu­educ­tal grey (PAG) is not af­fec­ted by PAG P/Q­-ty­pe cal­cium chan­nel bloc­ka­de in rat. Neu­ro­sci Lett 2003;336:113-6.

46. We­il­ler C, May A, Lim­m­roth V et al. Bra­in stem ac­ti­va­tion in spon­ta­ne­ous hu­man mi­gra­ine at­tacks. Nat Med 1995;1:658-60.

47. Ben­ja­min L, Le­vy MJ, La­sa­lan­dra MP et al. Hy­po­tha­la­mic ac­ti­va­tion after sti­mu­la­tion of the su­pe­rior sa­git­tal si­nus in the cat: a Fos stu­dy. Neu­ro­biol Dis 2004;16:500-5.

48. Ma­tha­ru MS, Co­hen AS, Frac­ko­wiak RSJ, Go­ads­by PJ. Po­ste­rior hy­po­tha­la­mic ac­ti­va­tion in pa­ro­xy­smal he­mi­cra­nia. Ann Neu­ro­lo­gy 2006;59:535-45.

49. Ma­tha­ru MS, Co­hen AS, McGo­ni­gle DJ et al. Po­ste­rior hy­po­tha­la­mic and bra­in­stem ac­ti­va­tion in he­mi­cra­nia con­ti­nua. He­ada­che 2004;44:747-61.

50. Ber­ge­rot A, Sto­rer RJ, Go­ads­by PJ. Do­pa­mi­ne in­hi­bits tri­ge­mi­no­va­scu­lar trans­mis­sion in the rat. Ann Neu­rol 2007;61:251-62.

51. Hol­land PR, Aker­man S, Go­ads­by PJ. Ore­xin 1 re­cep­tor ac­ti­va­tion at­te­nu­ates neu­ro­ge­nic du­ral va­so­di­la­tion in an ani­mal mo­del of tri­ge­mi­no­va­scu­lar no­ci­cep­tion. J Phar­ma­col Exp Ther 2005;315:1380-5.

52. Hol­land PR, Aker­man S, Go­ads­by PJ. Mo­du­la­tion of no­ci­cep­ti­ve du­ral in­put to the tri­ge­mi­nal nuc­leus cau­da­lis via ac­ti­va­tion of the ore­xin 1 re­cep­tor in the rat. Eur J Neu­ro­sci 2006;24:2825-33.

53. Ma­tha­ru MS, Bartsch T, Ward N et al. Cen­tral neu­ro­mo­du­la­tion in chro­nic mi­gra­ine pa­tients with sub­oc­ci­pi­tal sti­mu­la­tors: a PET stu­dy. Bra­in 2004;127:220-30.

54. Afri­di S, Ma­tha­ru MS, Lee L et al. A PET stu­dy explo­ring the la­te­ra­li­ty of bra­in­stem ac­ti­va­tion in mi­gra­ine using gly­ce­ryl tri­ni­tra­te. Bra­in 2005;128:932-9.

55. Ra­skin NH, Ho­so­bu­chi Y, Lamb S. He­ada­che may ari­se from per­tur­ba­tion of bra­in. He­ada­che 1987;27:416-20.

56. We­lch KM, Na­gesh V, Au­ro­ra SK, Gel­man N. Pe­ria­qu­educ­tal grey mat­ter dys­func­tion in mi­gra­ine: cau­se or the bur­den of il­l­ness? He­ada­che 2001;41:629-37.

57. Go­ads­by PJ, Lam­bert GA, Lan­ce JW. Dif­fe­ren­tial ef­fects on the in­ter­nal and exter­nal ca­ro­tid cir­cu­la­tion of the mon­key evo­ked by lo­cus co­eru­leus sti­mu­la­tion. Bra­in Res 1982;249:247-54.

58. Scho­enen J, Am­bro­si­ni A, Sándor PS, Ma­er­tens de No­or­dho­ut A. Evo­ked po­ten­tials and trans­cra­nial ma­gne­tic sti­mu­la­tion in mi­gra­ine: pu­bli­shed da­ta and view­po­int on the­ir pa­tho­phy­sio­lo­gic si­gni­fi­can­ce. Clin Neu­ro­phy­siol 2003;114:955-72.

59. Scho­enen J, Tim­sit­-Ber­thier M. Con­tin­gent ne­ga­ti­ve va­ria­tion: me­thods and po­ten­tial in­te­rest in he­ada­che. Ce­pha­lal­gia 1993;13:28-32.

60. May A, Bah­ra A, Büchel C, Frac­ko­wiak RS, Go­ads­by PJ. Hy­po­tha­la­mic ac­ti­va­tion in lu­ster he­ada­che at­tacks. Lan­cet 1998;352:275-8.

61. May A, Kau­be H, Büchel C et al. Expe­ri­men­tal cra­nial pa­in eli­ci­ted by cap­sa­icin: a PET stu­dy. Pa­in 1998;74:61-6.

Do góry