Komentarz

prof. dr hab. med. Wojciech Zgliczyński

dr n. med. Małgorzata Gietka-Czernel

Au­to­rzy ar­ty­ku­łu „Po­szu­ki­wa­nie igły w sto­gu sia­na”, Ro­ger Ka­po­or i wsp., prze­pro­wa­dzi­li iście de­tek­ty­wi­stycz­ne do­cho­dze­nie do­ty­czą­ce przy­czyn prze­wle­kłej bie­gun­ki u 50-let­niej pa­cjent­ki. Pod wzglę­dem czę­sto­ści wy­stę­po­wa­nia gu­zy neu­ro­en­do­kryn­ne zaj­mu­ją bar­dzo od­le­głe miej­sce na li­ście cho­rób wy­wo­łu­ją­cych tę bie­gun­kę. Dla­te­go za­rów­no w opi­sa­nym przy­pad­ku, jak i na co dzień są zbyt póź­no roz­po­zna­wa­ne, zwy­kle na eta­pie obec­no­ści prze­rzu­tów od­le­głych. Wśród gu­zów neu­ro­en­do­kryn­nych po­wo­du­ją­cych prze­wle­kłą bie­gun­kę, po­za VIP­-oma, są: ra­ko­wia­ki, ga­stri­no­ma i rak rdze­nia­sty tar­czy­cy.

VIP­-oma, wy­stę­pu­ją­cy naj­czę­ściej ja­ko guz spo­ra­dycz­ny, rzad­ko ja­ko ele­ment ze­spo­łu MEN 1, w 90% przy­pad­ków ma lo­ka­li­za­cję trzust­ko­wą, a w 10% przy­pad­ków umiej­sco­wio­ny jest w nad­ner­czach lub w zwo­jach współ­czul­nych. Gu­zy trzust­ki z re­gu­ły wy­stę­pu­ją u do­ro­słych; w chwi­li roz­po­zna­nia śred­ni­ca gu­za mo­że do­cho­dzić do 3 cm i w 80% przy­pad­ków obec­ne są już prze­rzu­ty w wą­tro­bie. Rzad­szym umiej­sco­wie­niem prze­rzu­tów są płu­ca, śród­pier­sie, ner­ki i żo­łą­dek. VIP­-oma o lo­ka­li­za­cji po­za­trzust­ko­wej są częst­sze u dzie­ci i ma­ją lep­sze ro­ko­wa­nie.

Gu­zy ty­pu ga­stri­no­ma w 50% przy­pad­ków są zło­śli­we, a w 30% przy­pad­ków sko­ja­rzo­ne z ze­spo­łem MEN 1. Roz­po­zna­wa­ne są z czę­sto­ścią 1 przy­pad­ku na 100 tys. na rok. Mo­gą być zlo­ka­li­zo­wa­ne w trzu­st­ce, dwu­nast­ni­cy lub w obu tych na­rzą­dach jed­no­cze­śnie. Po­wo­du­ją ze­spół Zol­lin­ge­ra­-El­li­so­na, na któ­ry skła­da­ją się: bie­gun­ka, re­fluks żo­łąd­ko­wo­-prze­ły­ko­wy, na­wra­ca­ją­ce i czę­sto mno­gie owrzo­dze­nia żo­łąd­ka i dwu­nast­ni­cy, per­fo­ra­cje prze­wo­du po­kar­mo­we­go. U czę­ści cho­rych owrzo­dze­nia ma­ją nie­ty­po­we umiej­sco­wie­nie: w ob­rę­bie prze­ły­ku, je­li­ta cien­kie­go i w ze­spo­le­niu po re­sek­cji żo­łąd­ka. W ostat­nich la­tach symp­to­ma­to­lo­gia ga­stri­no­ma zmie­ni­ła się z uwa­gi na upo­wszech­nie­nie sto­so­wa­nia in­hi­bi­to­rów pom­py pro­to­no­wej, któ­re bar­dzo sku­tecz­nie ha­mu­ją se­kre­cję kwa­su sol­ne­go. Ta gru­pa le­ków, po­wo­du­jąc jed­no­cze­śnie zwięk­sze­nie wy­dzie­la­nia ga­stry­ny, w znacz­nym stop­niu utrud­nia roz­po­zna­nie ga­stri­no­ma. Za­le­ca się, aby przed po­bra­niem krwi do ozna­cze­nia ga­stry­ny na 2 ty­go­dnie prze­rwać sto­so­wa­nie in­hi­bi­to­rów pom­py pro­to­no­wej (tak­że an­ta­go­ni­stów re­cep­to­rów H₂), co czę­sto jest trud­ne do zre­ali­zo­wa­nia. Pod­sta­wą roz­po­zna­nia ga­stri­no­ma jest jed­no­cza­so­we stwier­dze­nie hi­per­ga­stry­ne­mii (stę­że­nie ga­stry­ny >500 pg/ml) i nad­kwa­śno­ści żo­łąd­ka (BAO >15 mEq/h w żo­łąd­ku nie­ope­ro­wa­nym, BAO >5 mEq/h w żo­łąd­ku ope­ro­wa­nym).

Ra­ko­wia­ki, wg współ­cze­snej no­men­kla­tu­ry, to ta­kie gu­zy neu­ro­en­do­kryn­ne, któ­re wy­dzie­la­ją se­ro­to­ni­nę. Za­pa­dal­ność sza­cu­je się na 10 przy­pad­ków na 1 mln na rok. W 90% przy­pad­ków ra­ko­wia­ki ma­ją cha­rak­ter zło­śli­wy. Miej­scem ich lo­ka­li­za­cji są na­rzą­dy wy­wo­dzą­ce się ze środ­ko­we­go od­cin­ka pier­wot­nej ce­wy je­li­to­wej: je­li­to cien­kie, wy­ro­stek ro­bacz­ko­wy i wstęp­ni­ca. Po­za se­ro­to­ni­ną ra­ko­wia­ki mo­gą wy­dzie­lać sub­stan­cje wa­zo­ak­tyw­ne – ki­ni­ny i pro­sta­glan­dy­ny. Do­pó­ki pro­duk­ty ra­ko­wia­ka są wy­dzie­la­ne do krą­że­nia wrot­ne­go i me­ta­bo­li­zo­wa­ne w wą­tro­bie, do­pó­ty nie po­ja­wia­ją się cha­rak­te­ry­stycz­ne ob­ja­wy cho­ro­by. Do­pie­ro gdy na­stą­pią prze­rzu­ty do wą­tro­by, roz­wi­ja się cha­rak­te­ry­stycz­ny ze­spół ra­ko­wia­ka, na któ­ry skła­da­ją się: na­pa­do­we za­czer­wie­nie­nie skó­ry (flush) gór­nej po­ło­wy cia­ła, bie­gun­ka, bó­le brzu­cha, skurcz oskrze­li, nie­wy­dol­ność pra­wo­ko­mo­ro­wa spo­wo­do­wa­na zwłók­nie­niem za­staw­ki płuc­nej i trój­dziel­nej. W rzad­kich przy­pad­kach roz­wi­ja się fa­tal­ny w skut­kach prze­łom ra­ko­wia­ka, zwią­za­ny zwy­kle z za­bie­giem ope­ra­cyj­nym: ta­chy­aryt­mie, spa­dek lub wzrost ci­śnie­nia tęt­ni­cze­go, skurcz oskrze­li i sil­ne za­czer­wie­nie­nie skó­ry.

Roz­po­zna­nie ra­ko­wia­ka opie­ra się na stwier­dze­niu zwięk­szo­ne­go wy­da­la­nia me­ta­bo­li­tu se­ro­to­ni­ny – kwa­su 5-hy­drok­sy­in­do­lo­oc­to­we­go (5-HIAA) – w mo­czu do­bo­wym. Zbiór­ki mo­czu na­le­ży prze­pro­wa­dzić dwu­krot­nie. W tym cza­sie obo­wią­zu­je za­kaz spo­ży­wa­nia: awo­ka­do, ki­wi, ba­na­nów, śli­wek, ana­na­sów, me­lo­nów oraz przyj­mo­wa­nia nie­któ­rych le­ków, tj. pa­ra­ce­ta­mo­lu, re­zer­pi­ny, ku­ma­ry­ny, fe­no­bar­bi­ta­lu, któ­re po­wo­du­ją fał­szy­we za­wy­że­nie wy­ni­ków. Wy­ni­ki fał­szy­wie za­ni­żo­ne po­wo­du­ją z ko­lei ta­kie sub­stan­cje, jak: al­ko­hol, kwas ace­ty­lo­sa­li­cy­lo­wy, in­hi­bi­to­ry MAO.

Rak rdze­nia­sty tar­czy­cy sta­no­wi 10% wszyst­kich no­wo­two­rów zło­śli­wych gru­czo­łu tar­czo­we­go (za­pa­dal­ność na ra­ka tar­czy­cy w Pol­sce sza­cu­je się na 0,6-1,6 przy­pad­ku na 100 tys. na rok). Wy­wo­dzi się z ko­mó­rek oko­ło­pę­che­rzy­ko­wych C, naj­czę­ściej wy­stę­pu­je w po­sta­ci spo­ra­dycz­nej, rzad­ko ja­ko ele­ment ze­spo­łu MEN 2. Zwy­kle ma po­stać kli­nicz­ną po­wo­li ro­sną­ce­go, twar­de­go gu­za tar­czy­cy, któ­ry wcze­śnie da­je prze­rzu­ty do wę­złów chłon­nych, a póź­niej do na­rzą­dów od­le­głych: płuc, wą­tro­by i ko­ści. Wy­dzie­la kal­cy­to­ni­nę, któ­ra nie wy­wo­łu­je ob­ja­wów kli­nicz­nych, ale jest do­sko­na­łym mar­ke­rem cho­ro­by. Rzad­ko wy­dzie­la­ne przez guz pro­sta­glan­dy­ny po­wo­du­ją na­to­miast upo­rczy­wą, trud­ną do opa­no­wa­nia bie­gun­kę.

Pod­sta­wą roz­po­zna­nia ra­ka rdze­nia­ste­go tar­czy­cy jest wy­nik biop­sji aspi­ra­cyj­nej cien­ko­igło­wej gu­za i do­dat­ni wy­nik ba­da­nia im­mu­no­cy­to­che­micz­ne­go na obec­ność kal­cy­to­ni­ny lub stwier­dze­nie pod­wyż­szo­ne­go stę­że­nia kal­cy­to­ni­ny we krwi. Na­le­ży pa­mię­tać, że pod­wyż­szo­ne stę­że­nie kal­cy­to­ni­ny we krwi mo­że wy­ni­kać z jej ek­to­po­wej pro­duk­cji przez gu­zy neu­ro­en­do­kryn­ne trzust­ki lub z przy­czyn nie­no­wo­two­ro­wych, np. hi­per­ga­stry­ne­mii i nie­wy­dol­no­ści ne­rek.

Ogól­nie na­le­ży stwier­dzić, że w przy­pad­ku prze­wle­kłej bie­gun­ki i po­dej­rze­nia gu­za neu­ro­en­do­kryn­ne­go prze­wo­du po­kar­mo­we­go naj­bar­dziej uni­wer­sal­ny­mi mar­ke­ra­mi bio­che­micz­ny­mi są chro­mo­gra­ni­na A (CgA) i po­li­pep­tyd P (PP), a we­dług nie­któ­rych au­to­rów rów­nież pod­jed­nost­ka β ludz­kiej go­na­do­tro­pi­ny ko­smów­ko­wej (βhCG). Na­le­ży zwró­cić uwa­gę, że do nie­cha­rak­te­ry­stycz­ne­go wzro­stu stę­że­nia CgA do­cho­dzi u pa­la­czy ty­to­niu i u sto­su­ją­cych in­hi­bi­to­ry pom­py pro­to­no­wej. W przy­pad­kach okre­ślo­nych ze­spo­łów kli­nicz­nych oce­nia się do­dat­ko­wo: ga­stry­nę, VIP w su­ro­wi­cy i wy­da­la­nie 5-HIAA w do­bo­wej zbiór­ce mo­czu. W przy­pad­ku po­dej­rze­nia współ­ist­nie­nia ze­spo­łu MEN 1 na­le­ży ozna­czyć stę­że­nie wap­nia, naj­le­piej zjo­ni­zo­wa­ne­go, oraz pa­ra­thor­mo­nu (pier­wot­na nad­czyn­ność przy­tar­czyc roz­wi­ja się ja­ko pierw­szy ele­ment ze­spo­łu), a tak­że hor­mo­ny przed­nie­go pła­ta przy­sad­ki mó­zgo­wej: pro­lak­ty­nę, hor­mon wzro­stu, go­na­do­tro­pi­ny i hor­mon ad­re­no­kor­ty­ko­tro­po­wy. W ra­zie po­twier­dze­nia ze­spo­łu MEN 1 za­le­ca się prze­pro­wa­dze­nie ba­da­nia ge­ne­tycz­ne­go w kie­run­ku mu­ta­cji ge­nu me­ni­ny.

Jed­ną z przy­czyn póź­ne­go roz­po­zna­wa­nia gu­zów neu­ro­en­do­kryn­nych ukła­du po­kar­mo­we­go jest ni­ska czu­łość kon­wen­cjo­nal­nych me­tod ob­ra­zo­wa­nia, tj. ul­tra­so­no­gra­fii, to­mo­gra­fii kom­pu­te­ro­wej lub re­zo­nan­su ma­gne­tycz­ne­go, co przed­sta­wio­no w ta­be­li 1.

­­­Ta­be­la 1. War­tość róż­nych me­tod ob­ra­zo­wa­nia gu­zów neu­ro­en­do­kryn­nych trzust­ki i dwu­nast­ni­cy

Ul­tra­so­no­gra­fia en­do­sko­po­wa (EUS – en­do­sco­pic ul­tra­so­no­gra­phy) i śród­o­pe­ra­cyj­na oraz scyn­ty­gra­fia re­cep­to­rów so­ma­to­sta­ty­no­wych (SRS – so­ma­to­sta­tin­-re­cep­tor scin­ti­gra­phy) obec­nie są uzna­wa­ne za naj­bar­dziej czu­łe me­to­dy ob­ra­zo­wa­nia; pierw­sza z nich jest szcze­gól­nie przy­dat­na w lo­ka­li­zo­wa­niu gu­zów dwu­nast­ni­cy i gło­wy trzust­ki.

SRS, opar­ta na wy­ko­rzy­sta­niu obec­no­ści re­cep­to­rów so­ma­to­sta­ty­no­wych w więk­szo­ści gu­zów en­do­kryn­nych, po­zwa­la ujaw­nić za­rów­no ogni­sko pier­wot­ne, jak i prze­rzu­ty (sto­pień za­awan­so­wa­nia) oraz oce­nić efek­ty le­cze­nia ope­ra­cyj­ne­go i za­cho­waw­cze­go. Obec­nie naj­czę­ściej wy­ko­rzy­stu­je się ana­lo­gi so­ma­to­sta­ty­ny: oktre­otyd i lan­re­otyd, zna­ko­wa­ne in­dem 111 (¹¹¹In), ma­ją­ce szcze­gól­ne po­wi­no­wac­two do pod­ty­pu 2 i 5 re­cep­to­ra so­ma­to­sta­ty­no­we­go (SSR2 i SSR5).

Ul­tra­so­no­gra­fia śród­o­pe­ra­cyj­na jest naj­czul­szą tech­ni­ką ob­ra­zo­wa­nia gu­zów trzust­ki, któ­re czę­sto ma­ją nie­wiel­kie roz­mia­ry. W więk­szo­ści ośrod­ków ba­da­nie to za­stą­pi­ło tech­ni­kę cew­ni­ko­wa­nia ga­łę­zi ży­ły wrot­nej po­łą­czo­ną z ba­da­niem gra­dien­tu stę­żeń okre­ślo­nych hor­mo­nów trzust­ko­wych. Wy­ko­rzy­stu­je się je rów­nież do oce­ny prze­rzu­tów w wą­tro­bie.

Tech­ni­ką przy­szło­ści w ob­ra­zo­wa­niu gu­zów trzust­ki i zmian prze­rzu­to­wych mo­że się oka­zać SRS z wy­ko­rzy­sta­niem ana­lo­gów so­ma­to­sta­ty­ny ma­ją­cych po­wi­no­wac­two do wszyst­kich 5 pod­ty­pów re­cep­to­rów so­ma­to­sta­ty­no­wych (SOM 230, KE 108) oraz po­zy­tro­no­wa to­mo­gra­fia emi­syj­na (PET) z uży­ciem hy­drok­sy­tryp­to­fa­nu (5HPT) i L­-DO­PA zna­ko­wa­nych wę­glem­ 11 (¹¹C) oraz flu­orem­ 18 (¹⁸F). Wy­ko­rzy­sta­nie 5HPT i L­-DO­PA opie­ra się na zdol­no­ści wy­chwy­ty­wa­nia amin bio­gen­nych przez gu­zy neu­ro­en­do­kryn­ne. Rów­nie obie­cu­ją­cym znacz­ni­kiem w PET wy­da­ją się ana­lo­gi so­ma­to­sta­ty­ny zna­ko­wa­ne ga­lem­ 68: ⁶⁸Ga­-DO­TA­-TOC­-PET. Za­sto­so­wa­nie ¹⁸F­-de­oxy­glu­ko­zy (¹⁸FDG­-PET) wią­że się z bar­dzo ma­łą czu­ło­ścią ba­da­nia z uwa­gi na ni­ski me­ta­bo­lizm glu­ko­zy w gu­zach neu­ro­en­do­kryn­nych.

En­do­sko­pia śród­o­pe­ra­cyj­na po­łą­czo­na z trans­i­lu­mi­na­cją dwu­nast­ni­cy znaj­du­je za­sto­so­wa­nie w dia­gno­sty­ce gu­zów ty­pu ga­stri­no­ma, czę­sto zlo­ka­li­zo­wa­nych w dwu­nast­ni­cy.

W przy­pad­kach gu­zów en­do­kryn­nych ukła­du po­kar­mo­we­go pod­sta­wo­wą me­to­dą po­stę­po­wa­nia jest le­cze­nie ope­ra­cyj­ne. Z uwa­gi na ak­tyw­ność hor­mo­nal­ną ope­ro­wa­nych gu­zów pa­cjen­ci wy­ma­ga­ją przy­go­to­wa­nia do za­bie­gu: na­le­ży opa­no­wać cho­ro­bę wrzo­do­wą za po­mo­cą in­hi­bi­to­rów pom­py pro­to­no­wej w przy­pad­kach ga­stri­no­ma, zwal­czyć ob­ja­wy cha­rak­te­ry­stycz­ne dla VIP­-oma i ze­spół ra­ko­wia­ka za po­mo­cą ana­lo­gów so­ma­to­sta­ty­ny. Te ostat­nie do­dat­ko­wo za­po­bie­ga­ją wy­stą­pie­niu prze­ło­mów hor­mo­nal­nych zwią­za­nych z za­bie­giem ope­ra­cyj­nym. Le­cze­nie ope­ra­cyj­ne jest pod­sta­wą po­stę­po­wa­nia tak­że w przy­pad­ku ra­ka rdze­nia­ste­go tar­czy­cy.

Za­kres le­cze­nia ope­ra­cyj­ne­go w przy­pad­ku gu­zów neu­ro­en­do­kryn­nych trzust­ki za­le­ży od lo­ka­li­za­cji no­wo­two­ru; prze­pro­wa­dza­ne są za­bie­gi enu­kle­acji gu­za, re­sek­cji dy­stal­nej trzust­ki, obie te pro­ce­du­ry jed­no­cze­śnie lub za­bieg Whip­ple’a (pan­kre­ato­du­ode­nek­to­mia). W przy­pad­ku ra­ko­wia­ka usu­wa­ne jest ogni­sko pier­wot­ne, a w nie­któ­rych sy­tu­acjach kli­nicz­nych prze­pro­wa­dza się do­dat­ko­wo he­mi­ko­lek­to­mię pra­wo­stron­ną.

Z uwa­gi na za­awan­so­wa­nie pro­ce­su no­wo­two­ro­we­go i czę­stą obec­ność prze­rzu­tów w wą­tro­bie prze­pro­wa­dza się chi­rur­gicz­ne za­bie­gi cy­to­re­duk­cyj­ne. Wska­za­niem do ich wy­ko­na­nia jest szan­sa usu­nię­cia 90% ma­sy no­wo­two­ru po­przez enu­kle­ację, seg­men­tek­to­mię lub he­mi­he­pa­tek­to­mię. Za­bieg chi­rur­gicz­ny mo­że być uzu­peł­nio­ny lub za­stą­pio­ny em­bo­li­za­cją tęt­nic wą­tro­bo­wych, nie­kie­dy po­łą­czo­ną z miej­sco­wym po­da­niem cy­to­sta­ty­ków. W wy­jąt­ko­wych przy­pad­kach do­ko­nu­je się trans­plan­ta­cji wą­tro­by.

Wpro­wa­dze­nie do le­cze­nia ana­lo­gów so­ma­to­sta­ty­ny (Octre­otyd LAR po­da­wa­ny w daw­ce 20-30 mg i.m. co 3- 4 ty­go­dnie, So­ma­tu­li­ne Au­to­gel sto­so­wa­ny w daw­ce 90-120 mg i.m. co 3-4 ty­go­dnie) spo­wo­do­wa­ło istot­ny po­stęp w le­cze­niu gu­zów neu­ro­en­do­kryn­nych. Wska­za­niem do ich sto­so­wa­nia jest przy­go­to­wa­nie do za­bie­gu ope­ra­cyj­ne­go oraz uogól­nio­ny pro­ces no­wo­two­ro­wy zwią­za­ny za­rów­no z gu­za­mi czyn­ny­mi, jak i nie­czyn­ny­mi hor­mo­nal­nie. Pre­pa­ra­ty te przede wszyst­kim li­kwi­du­ją ob­ja­wy kli­nicz­ne zwią­za­ne z nad­pro­duk­cją hor­mo­nów (75% przy­pad­ków) i wpły­wa­ją sta­bi­li­zu­ją­co na wiel­kość gu­za (50% przy­pad­ków), na­to­miast w nie­wiel­kim stop­niu po­wo­du­ją re­gre­sję no­wo­two­ru (<5%). Wy­jąt­kiem są gu­zy ty­pu in­su­li­no­ma, któ­re wy­ka­zu­ją ni­ską eks­pre­sję SSR2, stąd ana­lo­gi so­ma­to­sta­ty­ny są w tych przy­pad­kach ma­ło sku­tecz­ne, a co wię­cej, zmniej­sza­jąc wy­dzie­la­nie an­ta­go­ni­stów in­su­li­ny, tj. GH i glu­ka­go­nu, mo­gą na­si­lać hi­po­gli­ke­mię. Dzia­ła­nia nie­po­żą­da­ne ana­lo­gów so­ma­to­sta­ty­ny są nie­wiel­kie: stol­ce tłusz­czo­we, któ­rym moż­na za­po­bie­gać po­da­wa­niem en­zy­mów trzust­ko­wych, ka­mi­ca pę­che­rzy­ka żół­cio­we­go, naj­czę­ściej bez­ob­ja­wo­wa u 50% le­czo­nych.

In­ter­fe­ron α znaj­du­je za­sto­so­wa­nie w przy­pad­kach uogól­nio­ne­go pro­ce­su no­wo­two­ro­we­go: od­po­wiedź bio­lo­gicz­ną uzy­sku­je się u 60% le­czo­nych, sta­bi­li­za­cję roz­mia­rów no­wo­two­ru u 40-60%, na­to­miast zmniej­sze­nie ma­sy no­wo­two­ru u 10-15% cho­rych. Ob­ja­wa­mi ubocz­ny­mi te­ra­pii są: wy­nisz­cze­nie, de­pre­sja, roz­wój cho­rób z au­to­agre­sji, leu­ko­pe­nia.

Che­mio­te­ra­pia jest uza­sad­nio­na w przy­pad­kach uogól­nio­ne­go pro­ce­su no­wo­two­ro­we­go, ale z uwa­gi na dość ni­ski wskaź­nik mi­to­tycz­ny gu­zów neu­ro­en­do­kryn­nych jest ma­ło sku­tecz­na. W te­ra­pii wy­spia­ków zróż­ni­co­wa­nych sto­su­je się strep­to­zo­cy­nę sko­ja­rzo­ną z 5-flu­oro­ura­cy­lem lub do­kso­ru­bi­cy­ną, na­to­miast w gu­zach ni­sko zróż­ni­co­wa­nych – eto­po­zyd w sko­ja­rze­niu z ci­spla­ty­ną. W prze­bie­gu le­cze­nia mo­gą wy­stą­pić prze­ło­my hor­mo­nal­ne, uszko­dze­nie szpi­ku i ne­rek.

Obec­nie trwa­ją pra­ce nad wpro­wa­dze­niem no­wych far­ma­ceu­ty­ków, cha­rak­te­ry­zu­ją­cych się mniej­szą tok­sycz­no­ścią niż tra­dy­cyj­na che­mio­te­ra­pia. W przy­szło­ści sku­tecz­na te­ra­pia w przy­pad­kach za­awan­so­wa­ne­go pro­ce­su no­wo­two­ro­we­go mo­że się opie­rać na prze­ciw­cia­łach mo­no­klo­nal­nych skie­ro­wa­nych prze­ciw­ko na­czy­nio­po­chod­ne­mu czyn­ni­ko­wi wzro­sto­we­mu (VEGF – Va­scu­lar En­do­the­lial Growth Fac­tor) oraz in­hi­bi­to­rach ki­na­zy ty­ro­zy­no­wej i ki­na­zy pro­te­ino­wej. Ich sku­tecz­ność nie zo­sta­ła jesz­cze oce­nio­na.

Ce­lo­wa­na te­ra­pia ra­dio­izo­to­po­wa okre­śla­na tak­że mia­nem te­ra­pii izo­to­po­wej re­cep­to­rów pep­ty­do­wych (PRRT– Pep­ti­de Re­cep­tor Ra­dio­nuc­li­de The­ra­py) jest sto­sun­ko­wo no­wą for­mą le­cze­nia gu­zów neu­ro­en­do­kryn­nych i jej war­tość nie jest jesz­cze po­zna­na, cho­ciaż wstęp­ne wy­ni­ki są za­chę­ca­ją­ce. Me­to­da wy­ko­rzy­stu­je wy­so­ką eks­pre­sję re­cep­to­rów SSR2 w gu­zach neu­ro­en­do­kryn­nych, któ­re po po­łą­cze­niu z li­gan­dem ule­ga­ją in­ter­na­li­za­cji. Isto­tą tej for­my te­ra­pii jest sprzę­gnię­cie ana­lo­gów so­ma­to­sta­ty­ny, li­gan­dów SSR2 z ra­dio­izo­to­pa­mi: in­dem­ 111 (¹¹¹In), itrium­ 90 (⁹⁰Y) oraz lu­te­tem 177 (¹⁷⁷Lu). Szcze­gól­nie obie­cu­ją­cy wy­da­je się ¹⁷⁷Lu, emi­ter pro­mie­nio­wa­nia β o śred­nim za­się­gu oraz pro­mie­nio­wa­nia γ.

Pi­śmien­nic­two

1. Kos­-Ku­dła B, Ćwi­kła J, Ja­rząb B i wsp. Pol­skie za­le­ce­nia dia­gno­stycz­no­-lecz­ni­cze w gu­zach neu­ro­en­do­kryn­nych ukła­du po­kar­mo­we­go (GEP NET). En­do­kry­nol Pol 2006;57:267-272.

2. Kras­sow­ski J. Ana­lo­gi so­ma­to­sta­ty­ny w le­cze­niu gu­zów en­do­kryn­nych prze­wo­du po­kar­mo­we­go. En­do­kry­nol Pol 2004;55:374-377.

3. Ob­reg K, KI­vols L, Ca­plin M i wsp.: Con­sen­sus re­port on the use of so­ma­to­sta­tin ana­logs for the ma­na­ge­ment of neu­ro­en­do­cri­ne tu­mors of the ga­stro­en­te­ro­pan­cre­atic sys­tem. Ann On­col 2004;15:966-973.

4. Ploc­kin­ger U, Rin­di G, Ar­nold R i wsp. Gu­ide­li­nes for the Dia­gno­sis and Tre­at­ment of Neu­ro­en­do­cri­ne Ga­stro­in­te­sti­nal Tu­mors. Neu­ro­en­do­cri­no­lo­gy 2004;80: 394-424.

5. Wie­den­mann B, Jen­sen RT, Mi­gnon M i wsp. Con­sen­sus Con­fe­ren­ce. Pre­ope­ra­ti­ve Dia­gno­sis and Sur­gi­cal Ma­na­ge­ment of Neu­ro­en­do­cri­ne Ga­stro­en­te­ro­pan­cre­atic Tu­mors: Ge­ne­ral Re­com­men­da­tions by a Con­sen­sus Work­shop. World J Surg 1998;22:309-318.

6. Wil­liams Te­xt­bo­ok of En­do­cri­no­lo­gy. Edi­tors: Kro­ne­ne­berg H, Mel­med S, Po­lon­sky K, Lar­sen P. Saun­ders El­se­vier, 11 edi­tion, 2008:1705-1746.