W lipcu 2016 r. na łamach „Annals of the Rheumatic Diseases” ukazały się zalecenia EULAR poświęcone zdrowiu kobiet z toczniem rumieniowatym układowym (SLE – systemic lupus erythematosus) i/lub zespołem antyfosfolipidowym (APS – antiphospholipid syndrome). Ujęto w nich zagadnienia takie jak planowanie rodziny, wspomaganie rozrodu, opieka podczas ciąży i menopauza.¹

Wprowadzenie

Autorzy wytycznych szczegółowo analizują poszczególne okresy życia kobiet chorych na SLE i APS, rekomendując odpowiednie postępowanie. Podkreślają konieczność bezpiecznego planowania ciąży, możliwość stosowania metod zwiększających szansę zajścia w ciążę, omawiają też okres menopauzy. Każdej poruszanej kwestii przypisano stopień zalecenia (LoE – level of evidence; zakres 1-3) oraz stopień rekomendacji (GoR – grade of recommendation; zakres A-D), które zacytowano również w poniższym komentarzu.

Pierwszy ważny problem, jaki poruszono, dotyczy poradnictwa przed ciążą – wskazano na konieczność stratyfikacji ryzyka w tym okresie.¹ Głównymi czynnikami zwiększającymi ryzyko powikłań u matki i płodu u chorych na toczeń układowy rumieniowaty są aktywna postać choroby lub jej zaostrzenie, zwłaszcza aktywne zapalenie nerek lub toczniowe zapalenie nerek w wywiadzie oraz obecność przeciwciał antyfosfolipidowych (aPL – antiphospholipid antibodies) lub współistniejący APS (1/A). Niezbędne jest monitorowanie ciśnienia tętniczego oraz stosowanie bezpiecznych leków w celu kontrolowania aktywności choroby. Rekomenduje się hydroksychlorochinę (2/B) oraz glikokortykosteroidy (2/B) w możliwie najmniejszych dawkach.

Zgodnie z obowiązującymi zaleceniami EULAR chlorochina i hydroksychlorochina są dozwolone u kobiet i mężczyzn w okresie prekoncepcji oraz u kobiet ciężarnych i karmiących. Z leków antymalarycznych preferowana jest hydroksychlorochina, uważana za mniej toksyczną^2-4 ze względu na opisywane przypadki uszkodzeń siatkówki u dzieci karmionych piersią przez matki leczone chlorochiną.⁵ Warto zaznaczyć, że oba te leki przechodzą przez łożysko i do pokarmu, mają także długi okres półtrwania i eliminacji. W związku z tym przerwanie podawania preparatów antymalarycznych nie zmniejsza ryzyka ekspozycji płodu na lek, a zwiększa prawdopodobieństwo zaostrzenia choroby.^4,6 Korzystny wpływ leczenia ciężarnych hydroksychlorochiną omówiono w wielu doniesieniach naukowych. Lek ten zmniejsza aktywność tocznia. Widać to wyraźnie, gdy porównamy wyniki poddanych terapii ciężarnych z dokumentacją kobiet, które przerwały leczenie tym lekiem w okresie prekoncepcji lub w czasie ciąży.^7,8